"Ruszają bardzo mocno dwie instytucje, o które zabiegaliśmy przez kilkanaście miesięcy, które następnie zostały powołane przez parlament, podpisane przez pana prezydenta Andrzeja Dudę – Akademia Kopernikańska i Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego" – zaczął Czarnek.

Jak zaznaczył, Akademia już funkcjonuje i jest w fazie organizacji – tworzone są jej poszczególne izby. "Mamy już zgromadzonych w poszczególnych izbach kandydatów. Przedstawiamy te kandydatury panu prezydentowi" – przekazał.

"Chcę państwu oświadczyć, że wysyłam do pana prezydenta Andrzeja Dudy wniosek o powołanie od 1 marca 2023 r. pana prof. Krzysztofa Mariana Górskiego na sekretarza generalnego Akademii Kopernikańskiej" – poinformował minister.

Szef resortu wskazywał, że prof. Górski jest wybitnym naukowcem, pracownikiem laboratorium NASA w Stanach Zjednoczonych oraz jednocześnie pracownikiem Uniwersytetu Warszawskiego. Jak ocenił, świetnie nadaje się do tej funkcji. Wyraził również nadzieję, że wniosek o powołanie Górskiego na sekretarza spotka się z akceptacją prezydenta.

"Druga rzecz to Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego. Ten instytut też już zaczyna działać. Ustawa o instytucie weszła w życie i powołuję na dyrektora instytutu w Warszawie pana prof. Jacka Gołębiowskiego" – przekazał Czarnek dodając, że cieszy się, że profesor zgodził się przyjąć nominację.

"Pan profesor jest znawcą, wybitnym badaczem dziejów Polonii, w szczególności Polonii w Stanach Zjednoczonych, ale nie tylko. Jest badaczem kultury polskiej i języka polskiego" – wyjaśnił. "Instytut pod jego wodzą na pewno będzie realizował wszystkie swoje zadania" – dodał.

Minister podkreślił, że zarówno Akademia Kopernikańska, jak i Instytut Kolbego wchodzą już w fazę pracy zasadniczej.

"Jeśli chodzi o Akademię Kopernikańską punktem kulminacyjnym i startowym będzie oczywiście Światowy Kongres Kopernikański 19 lutego 2023 r. Dokładnie w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika" – wskazał Czarnek. Wtedy też prezydent Andrzej Duda wręczy powołania wszystkim członkom wszystkich izb Akademii.

Akademia Kopernikańska powstała na mocy ustawy przygotowanej z inicjatywy prezydenta Andrzej Dudy. Nowa instytucja będzie realizować program obejmujący m.in. finansowanie badań naukowych, w tym przyznawanie stypendiów kopernikańskich, grantów Mikołaja Kopernika, przyznawanie nagród kopernikańskich czy powoływanie ambasadorów Akademii Kopernikańskiej. W jej ramach działać będzie Szkoła Główna Mikołaja Kopernika. Zgodnie z ustawą Akademię będzie tworzyło sześć izb: Izba Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Izba Nauk Medycznych, Izba Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Izba Filozofii i Teologii, Izba Nauk Prawnych i Izba Laureatów Nagrody Kopernikańskiej.

Zgodnie z ustawą sekretarza na pierwszą kadencję powołuje prezydent na wniosek ministra edukacji i nauki na okres dwóch lat. Prezydent powoła na drugiego sekretarza na siedmioletnią kadencję osobę wybrana przez zgromadzenie. Funkcję tę można pełnić tylko jeden raz. Organami Akademii, oprócz sekretarza, są prezydium i zgromadzenie.

Wcześniej, 1 września stanowisko pełnomocnika do organizacji i kierowania pracami Akademii Kopernikańskiej objął prof. Grzegorz Górski.

Instytucje środowiska akademickiego, m.in. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Polska Akademia Nauk opowiedziały się przeciwko utworzeniu Akademii Kopernikańskiej. Negatywnie na jej temat wypowiedziała się też opozycja. Wskazywano, że niejasne jest źródło finansowania Akademii. Podnoszono też, że nowa instytucja będzie dublować zadania już istniejących instytucji i będzie upolityczniona.

Instytut Rozwoju Języka Polskiego im. św. Maksymiliana Marii Kolbego powołała ustawa o utworzeniu Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. Kolbego. Jego zadania mają obejmować: inicjowanie i realizowanie działań dotyczących promocji języka polskiego; wspieranie kultywowania polskiej tradycji i wartości języka polskiego, jako ojczystego oraz promocji języka polskiego, jako ojczystego wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą; wzmacnianie współpracy między Polonią i Polakami zamieszkałymi za granicą a podmiotami działającymi w kraju i za granicą, w szczególności w dziedzinie edukacji i nauki; wspieranie inicjatyw oraz projektów edukacyjnych i naukowych mających na celu pogłębianie znajomości języka polskiego; upowszechnianie języka polskiego jako obcego; współpraca ze szkołami, uczelniami, instytucjami publicznymi, stowarzyszeniami, fundacjami, organizacjami i innymi podmiotami działającymi w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą na rzecz rozwoju języka polskiego za granicą.

Organami Instytutu będą dyrektor i rada. Dyrektora będzie powoływał minister edukacji i nauki po zasięgnięciu opinii ministra spraw zagranicznych i ministra kultury i dziedzictwa narodowego. W skład rady Instytutu – w myśl ustawy – wejdą: jedna osoba powołana przez premiera, jedna osoba powołana przez szefa MSZ, jedna osoba powołana przez szefa MKiDN i nie więcej niż sześć osób powołanych przez szefa MEiN. Kadencja rady Instytutu ma trwać cztery lata. Siedzibą instytutu będzie Warszawa.

Nadzór nad działalnością Instytutu będzie sprawował minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. W celu realizacji powierzonych Instytutowi zadań, będzie on mógł tworzyć na wniosek dyrektora Instytutu, oddziały zamiejscowe będące wyodrębnionymi jednostkami organizacyjnymi lub komórkami organizacyjnymi Instytutu, w tym mającymi siedzibę poza terytorium Polski. W przypadku tworzenia oddziału zamiejscowego poza Polską, niezbędna będzie zgoda ministra właściwego do spraw zagranicznych.

Zgodnie z ustawą Instytut będzie prowadził samodzielną gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach ustawy o finansach publicznych.

Instytut będzie mógł ustanawiać i finansować stypendia, ze środków z funduszu stypendialnego, dla osób należących do Polonii, Polaków zamieszkałych za granicą oraz osób nieposiadających polskiego pochodzenia. Stypendia będą mogły otrzymać osoby zaangażowane na rzecz podtrzymywania polskiej tożsamości narodowej oraz więzi z ojczyzną lub osoby zaangażowane na rzecz nauki języka polskiego. Ustawa szczegółowo reguluje zasady przyznawania środków z funduszu stypendialnego Instytutu, przeznaczonego dla osób należących do Polonii, Polaków zamieszkałych za granicą oraz osób nieposiadających polskiego pochodzenia.

W ustawie przewidziano również możliwość wsparcia przez Instytut przedsięwzięcia na rzecz wspierania rozwoju języka polskiego za granicą w formie: dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie realizacji określonych zadań, które podlegają szczególnym zasadom rozliczania; nieodpłatnego użyczenia nieruchomości Instytutu przeznaczonych na realizację określonych w ustawie zadań Instytutu. 

PAP - Nauka w Polsce,  Aleksandra Kiełczykowska

ak/ joz/