Nagroda, ustanowiona w 2001 roku przez Polskie Towarzystwo Historyczne – Oddział w Krakowie i Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego, została wręczona po raz dwudziesty drugi. Konkurs obejmuje publikacje dotyczące dziejów Europy Środkowo-Wschodniej i jej relacji z Polską od czasów średniowiecza aż do współczesności. Nagroda przyznawana jest corocznie, naprzemiennie autorowi polskiemu lub zagranicznemu. Tegoroczna jest nagrodą krajową i obejmowała książki wydane w latach 2020-2022.

"W ciągu tych 22 lat świat się zdążył kilkukrotnie zmienić. Ten świat, który nam jest najbliższy, czyli świat szkolnictwa wyższego dzisiaj znajduje się pod presją ewaluacji; mówimy, że rządzi nami +punktoza+. I takie wydarzenia, jak to dzisiejsze spotkanie, na szczęście dają odpór nowym tendencjom, które polegają na tym, żeby gromadzić punkty i dobrze wypadać w ewaluacji" - powiedział we wtorek podczas uroczystości w Collegium Novum prorektor UJ Piotr Jedynak.

Profesor dodał, że to wydarzenie pokazuje, że "celem i zadaniem jest nagrodzenie osób, które mają istotne, prawdziwie jakościowe osiągnięcia". Samo wydarzenie natomiast, jak podkreślił, wpisuje się nie tylko w historię Wydziału Historycznej UJ, Polskiego Towarzystwa Historycznego i Wydawnictwa Literackiego, ale również "w historię całego Uniwersytetu Jagiellońskiego i środowiska historyków".

Kapituła nagrodziła dwie spośród 10 nominowanych publikacji. Nagrodę główną otrzymał dr Kamil Ruszała za publikację "Galicyjski Eksodus. Uchodźcy z Galicji podczas I wojny światowej w monarchii Habsburgów".

"W ostatnich latach nieustannie obchodzimy setne rocznice wydarzeń związanych z przebiegiem i skutkami I wojny światowej. I wojna światowa uległa pewnemu zapomnieniu, przykryta wydarzeniami II wojny światowej" - zaznaczył w laudacji prof. Michał Pułaski, przewodniczący kapituły. "Niemniej te wydarzenia, które wówczas miały miejsce, nie tracą swojej wagi i znaczenia. +Galicyjski eksodus+ przedstawia zapomniane doświadczenia uchodźstwa z lat I wojny światowej. Uchodźstwa, które dotąd było troszkę na marginesie zainteresowań badawczych, a zasługuje na bardzo pilną uwagę" - dodał, podkreślając, że autor dotarł do licznych źródeł, w tym m.in. austriackich, czeskich czy węgierskich, a jego publikacja ukazuje sytuację uchodźców od ewakuacji, poprzez pobyt na uchodźstwie, aż po kwestie powrotów lub pozostania w miejscach, do których dotarli.

"To zarazem opowieść o relacjach międzykulturowych mieszkańców tej samej monarchii, którym przyszło spotkać się dopiero w warunkach kryzysu wojennego, tuż przed agonią swojego państwa" - zaznaczył i przyznał, że publikacja "nie tylko trafia w zainteresowania patronów nagrody, ale także koresponduje z bieżącymi wydarzeniami".

Natomiast nagroda honorowa została przyznana prof. Michałowi Masłowskiemu, autorowi książki "Mity i symbole polityczne Europy Środkowo-Wschodniej". W uzasadnieniu prof. Pułaski zaznaczył, że autor publikacji nie jest historykiem, ale polonistą.

"I to jest wspaniałe połączenie, kiedy polonista wynajduje problemy bardzo istotne dla historii, posługując się swoim wspaniałym językiem, komunikatywnością, trafiając do umysłów swoich czytelników. Praca została już zrecenzowana w Polsce, w Czechach, Francji, na Węgrzech, zyskała wiele bardzo pozytywnych opinii i cieszy się wielkim uznaniem" - zaznaczył przewodniczący kapituły, która doceniła także, że publikacja "w sposób wyjątkowy trafia w sedno zainteresowań naszych patronów nagrody".

Wacław Felczak - jeden z patronów nagrody, był historykiem, zajmował się historią Węgier, Europy Środkowej i Słowiańszczyzny południowej w XIX i XX w. Był autorem m.in. "Historii Węgier" i "1000 lat związków polsko-węgierskich". Podczas II wojny światowej był emisariuszem rządu polskiego na uchodźstwie w Budapeszcie i szefem kurierów tatrzańskich.

Henryk Wereszycki był historykiem, wybitnym znawcą dziejów Polski porozbiorowej, historii dyplomacji europejskiej w XIX w. i monarchii habsburskiej. Napisał m.in. "Historię Austrii" oraz wiele prac o dziejach Habsburgów. Był legionistą Piłsudskiego, uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. Obaj historycy, cenieni także za granicą, związani byli z Uniwersytetem Jagiellońskim.

PAP - Nauka w Polsce, Julia Kalęba

juka/ dki/