W czwartek w Senacie odbyła się debata nad nowelizacją trzech ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego: ustawy Przepisy wprowadzające prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 oraz ustawy o zmianie ustawy prawo szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja ma na celu przedłużenie pierwszej kadencji Komisji Ewaluacji Nauki. Dotyczy również pieniędzy dla uczelni w formie dotacji celowych, które nie zostały wykorzystane w latach 2021-2022. W myśl ustawy przejdą one na rok 2023. W noweli przewidziano również możliwości przekierowania strumieni finansowania z działalności inwestycyjnej uczelni na działalność bieżącą.

W środę podczas posiedzenia senackiej Komisji Nauki, Edukacji i Sportu senator Kazimierz Wiatr (PiS) zaproponował dwie poprawki do nowelizacji. Jedna z nich ma na celu umożliwienie także przez instytuty Sieci Badawczej Łukasiewicz wykorzystania w 2023 r. środków finansowych z dotacji celowych niewykorzystanych w 2021 r. i 2022 r. Druga z poprawek ma na celu możliwości przekierowania strumieni finansowania z działalności inwestycyjnej na działalność bieżącą również w przypadku oświaty. Obecny na posiedzeniu komisji wiceminister edukacji i nauki Włodzimierz Bernacki poparł te poprawki.

Komisja przychyliła się jednak do wniosku senatora Bogdana Zdrojewskiego (PO), aby przyjąć ustawę bez poprawek. Tym samym odrzucono propozycje Wiatra. W związku z negatywną opinią komisji na temat poprawek senatorowie PiS zgłosili wniosek mniejszości.

W czwartek na posiedzeniu Senatu Zdrojewski poinformował, że jeśli chodzi o instytuty Łukasiewicza, to "jest to poprawka, która mogłaby się znaleźć", ale sprawdził, czy ta instytucja sygnalizowała taki problem, ale okazało się, że nie. Wskazał też, że do końca roku zostało już mało czasu.

Odpowiadając mu, Wiatr powiedział, że do niego docierały sygnały, że sieć Łukasiewicz potrzebuje takiej poprawki. Jak mówił, chodzi w nich również o spełnienie normy konstytucyjnej równości podmiotów wobec prawa.

O przyjęcie wniosków mniejszości zaapelował do Senatu również wiceminister Bernacki. "Mówimy tu o wyrównaniu statusu prawnego sieci Łukasiewicz z innymi instytutami badawczymi czy też uniwersytetami, szkołami wyższymi. Istotne wydaje się też wsparcie samorządów jako organów prowadzących, aby również oni środki niewykorzystane w roku 2022 r. mogli wykorzystać w 2022 r. Pragnę też uzupełnić, że te środki niewykorzystane w 2022 r. w części są środkami niewykorzystanymi w latach poprzednich, co wynika z ustawodawstwa covidowego" – mówił Bernacki.

"Niewykorzystanie ich w tym roku zamykałoby możliwość realizowania inwestycji, bo chodzi tu o środki przeznaczone na inwestycje lub na inne cele, które będą mogły być wykorzystane na inwestycje w 2023 r." – dodał.

Zgodnie z nowelizacją pierwsza kadencja Komisji Ewaluacji Nauki (KEN) przedłużona zostanie do 31 marca 2023 r. Według obowiązujących przepisów trwa ona do 31 grudnia 2022 r. W noweli określono, że druga kadencja Komisji Ewaluacji Nauki trwać będzie od 1 kwietnia 2023 r. do 31 grudnia 2027 r.

Do zadań KEN należy m.in. przeprowadzanie ewaluacji jakości działalności naukowej, przygotowanie projektów wykazu wydawnictw publikujących recenzowane monografie naukowe oraz wykazu czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych; przedstawianie ministrowi propozycji kategorii naukowych dla podmiotów poddanych ewaluacji; sporządzanie opinii i ocen w sprawach określonych przez ministra lub z własnej inicjatywy.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, proces naboru kandydatów do drugiej KEN musiałby zostać przeprowadzony w ostatnim kwartale tego roku.

"Wobec prawdopodobnego braku w tym okresie ostatecznych decyzji w sprawie przyznania kategorii naukowych nie byłoby możliwe zgłoszenie kandydatów na członków Komisji przez wszystkie potencjalnie zainteresowane podmioty. Zaproponowane zmiany polegające na wydłużeniu o 3 miesiące pierwszej kadencji Komisji umożliwią więc sprawne przeprowadzenie tego procesu" – napisano.

W uzasadnieniu projektu przypomniano, że kolejna ewaluacja jakości działalności naukowej m.in. uczelni za lata 2022–2025 rozpocznie się 1 stycznia 2026 r.

"W celu odpowiedniego zabezpieczenia procesu odwoławczego, w którym Komisja pełni istotną rolę (każdy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest przez nią opiniowany w terminie 2 miesięcy od dnia jego złożenia), a także przeprowadzenia naboru kandydatów na członków Komisji trzeciej kadencji, niezbędne jest również wydłużenie drugiej kadencji do dnia 31 grudnia 2027 r." – podkreślono.

Projektodawcy zawnioskowali o pilne wejście w życie tego projektu (z dniem następującym po dniu ogłoszenia) w związku z trwającym procesem wydawania decyzji o przyznaniu kategorii naukowej w ramach pierwszej ewaluacji.

Nowela dotyczy też pieniędzy dla uczelni w formie dotacji celowych, które nie zostały wykorzystane w latach 2021-2022. Zgodnie ustawą przejdą one na rok 2023. W ustawie opisano też możliwość przekierowania strumieni finansowania z działalności inwestycyjnej uczelni na działalność bieżącą. Kolejny zapis ustawy porusza kwestię kształcenia na kierunkach medycznych. Nowela pozwala na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym na uczelniach, które przystąpiły do konkursu w programie "Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza".

Głosowanie nad nowelizacją ustaw dotyczących szkolnictwa wyższego przeprowadzone będzie pod koniec obecnego posiedzenia Senatu. (PAP)

Autorka: Danuta Starzyńska-Rosiecka

dsr/ joz/