Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (obowiązuje od 1 października 2018 r.) wprowadziła nowe przepisy dotyczące prowadzonej co cztery lata ewaluacji uczelni i instytutów naukowych. W ewaluacji przyznawane są kategorie naukowe (od najwyższej A+ do najniższej – C) w poszczególnych dyscyplinach nauki.

Od tych kategorii zależy m.in. możliwość prowadzenia studiów o profilu ogólnoakademickim i nadawania stopni naukowych. Od kategorii uzależniona jest też kwota subwencji, czyli pieniędzy, które jednostki naukowe otrzymują z budżetu państwa.

MEiN podało wyniki ewaluacji na początku sierpnia br. Oceniane były też instytuty PAN. "Wyniki Polskiej Akademii Nauk w ewaluacji są dobre" - ocenił w rozmowie z PAP prezes PAN prof. Jerzy Duszyński. Dodał, że w PAN pracuje 7 proc. pracowników naukowych w Polsce.

"Mamy duży niedosyt i wiem, że bardzo dużo jednostek będzie się odwoływać, bo czuły się pokrzywdzone" - podkreślił.

Z analizy zamieszczonej na stronie PAN wynika, że w 69 instytutach PAN oraz Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej (podlega prezesowi PAN, ale nie znajduje się w strukturze PAN) ocenę otrzymało łącznie 96 dyscyplin. Spośród nich 61 proc. otrzymało najwyższe kategorie A+ lub A (odpowiednio 17 – 19 proc. dla A+ oraz 40 – 42 proc. dla A). Kategorię B+ otrzymało 33 dyscyplin, B - 3 i najniższą C - 3.

PAP zapytała PAN o przyszłość trzech najniżej ocenionych instytutów: Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (IŚRiL PAN), Międzynarodowego Instytutu Mechanizmów i Maszyn Molekularnych PAN - IMol oraz Instytutu Parazytologii im. Witolda Stefańskiego PAN.

W odpowiedzi rzeczniczka prasowa PAN Monika Chrobak podała, że IŚRiL PAN (oceniony w dyscyplinie rolnictwo i ogrodnictwo) znajduje się w likwidacji. "Zanim to nastąpiło rozważano możliwość włączenia IŚRiL PAN do Instytutu Dendrologii PAN. Jednak nawarstwianie się problemów finansowych i kadrowych IŚRL negatywnie wpłynęło na efekty naukowe, co zostało potwierdzone wynikami prac Komisji ds. oceny jednostek przy Wydziale II Nauk Biologicznych i Rolniczych. Powołana Komisja, która badała możliwości połączenia instytutów, takie rozwiązanie zaopiniowała negatywnie. Likwidacja jest w toku, instytut zakończy działalność 30 września 2022 r. Wynik ewaluacji IŚRiL PAN potwierdza słuszność działań podjętych przez władze PAN w stosunku do tej jednostki" - przekazała Chrobak.

Z kolei Instytut Parazytologii im. Witolda Stefańskiego Polskiej Akademii Nauk oceniany był przez Komisję Rady Kuratorów Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych w 2012 i 2016 r.

"Zalecenie dot. m.in. zwiększenia liczby i jakości publikacji czy zwiększenia projektów badawczych nie zostały zrealizowane. Podobnie jak w poprzednim przypadku, próbowaliśmy tę jednostkę restrukturyzować poprzez włączenia do innego instytutu - Muzeum i Instytutu Zoologii PAN" - poinformowała Chrobak.

Dodała, że w toku restrukturyzacji pojawiły się wyniki parametryzacji, gdzie Instytut Parazytologii otrzymał najniższą kategorię C.

"Połączenie więc z innym instytutem mogłoby osłabić ten ostatni. Mając powyższe na uwadze została powołana Komisja do spraw ustalenia szczegółowych warunków likwidacji instytutu. Komisja przedstawi swoją opinię prezesowi PAN pod koniec sierpnia br. W dalszej kolejności zależy nam, aby Muzeum i Instytutu Zoologii PAN rozpisało konkursy na stanowiska, aby utrzymać profil badawczy likwidowanej jednostki" - zaznaczyła rzeczniczka PAN.

Natomiast trzeci najniżej oceniony instytut - IMol - włączono w strukturę PAN przed rokiem i, jak podał PAN, nie zdołał jeszcze wypracować dorobku z afiliacją instytutu PAN.

"IMol będzie odwoływał się od decyzji przyznającej im kategorię C, gdyż uważa ją za niesprawiedliwą. Ocenianie jednostki wg tych samych kryteriów, co jednostki działające przez cały okres objęty ewaluacją, w sytuacji gdy rzeczywista działalność IMol była prowadzona przez 5 miesięcy w okresie objętym ewaluacją, jest trudne do zrozumienia" - podkreśliła Chrobak.

Chrobak zwróciła uwagę, że otrzymanie kategorii C oznacza, że poziom naukowy w tych jednostkach jest niezadawalający, jednostki te nie mają uprawnień do nadawania stopni naukowych, a subwencja z budżetu państwa ograniczona jest do 4 miesięcy w 2023 r.

Zapewniła, że pracownicy naukowi, jak i administracyjni, którzy byli i są zatrudnieni w likwidowanych instytutach mogą startować w konkursach ogłaszanych przez inne instytuty naukowe.

Chrobak podała przykład, który pokazuje, że możliwy jest awans w ewaluacji. Na przykład w poprzedniej ocenie jakości działalności naukowej Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego Polskiej Akademii Nauk otrzymał kategorię C.

"W tegorocznej ewaluacji otrzymał już kategorię naukową A w dyscyplinie zootechnika i rybactwo oraz kategorię naukową B+ w dyscyplinie nauki biologiczne. Osiągnięto ten wyniki dzięki ogromnemu wysiłkowi personelu instytutu, głębokim zmianom organizacyjnym i kadrowym oraz przy wsparciu i finansowaniu Akademii" - dodała rzeczniczka PAN.

W 2022 r. Polska Akademia Nauk (PAN) obchodzi 70-lecie istnienia. PAN powstała w 1952 roku w wyniku ustaleń I Kongresu Nauki Polskiej na podstawach Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Filarem akademii są członkowie PAN zrzeszeni w korporacji uczonych. To wybitni badacze, wyróżniający się szczególnym dorobkiem i autorytetem. Członkostwo w PAN jest zaszczytem i wyrazem najwyższego uznania. To do 350 członków krajowych i ok. 170 członków zagranicznych. Działają w ramach pięciu wydziałów. Od 2010 roku w strukturach PAN działa też Akademia Młodych Uczonych, która skupia utalentowanych naukowców młodego pokolenia.

Drugim filarem PAN jest sieć badawcza, złożona z 69 instytutów naukowych oraz instytutu pozawydziałowego. Jednostki te prowadzą projekty naukowe w niemal wszystkich dziedzinach naukowych. Pracuje tam ponad 9 tys. pracowników, w tym niemal 4,1 tys. badaczy. PAN posiada też stacje zagraniczne, biblioteki, archiwa, muzea, ogrody czy ośrodki konferencyjne.

Komitety i zespoły doradcze PAN zajmują się upowszechnianiem nauki i dostarczaniem ekspertyz kluczowych dla prowadzenia rzetelnej debaty publicznej.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ mir/