Konkurs im. Władysława Pobóg-Malinowskiego już po raz czternasty zorganizował Instytut Pamięci Narodowej wspólnie z Instytutem Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk. Jak co roku, do konkursu nadsyłano niepublikowane prace magisterskie i doktorskie poświęcone historii Polski i Polaków w XX wieku, obronione w 2021 r.

W liście skierowanym do laureatów i organizatorów minister edukacji i nauki prof. Przemysław Czarnek przypomniał rolę historii w życiu zbiorowości. Przypomniał słowa Adama Mickiewicza, wygłoszone w jednym z wykładów na Collège de France: „przeszłość, nieustannie poprzez teraźniejszość styka się z przyszłością”. „To dzięki wiedzy historycznej człowiek może analizować i wnioskować, a więc także formułować wnioski dotyczące przyszłości” – podkreślił minister Czarnek.

„Prestiż tej nagrody opiera się na dokonywaniu wyboru przez najlepszych historyków o uznanym dorobku. To najlepsi wybierają najlepszych, choć trochę młodszych od siebie” - mówił prezes IPN dr Karol Nawrocki. Jak zaznaczył, cechą wyróżnionych jest również odwaga w prowadzeniu badań. „Tematy, które podejmujecie mają często wpływ na poziom dyskusji społecznej” – powiedział zwracając się do laureatów. Podkreślił, że wzorem dla młodych historyków powinien być patron nagrody oraz jej pomysłodawca, prezes IPN w latach 2005-2010 dr hab. Janusz Kurtyka. „To człowiek, który bardzo umiłował i pokochał historię, umiłował prawdę historyczną i był gotowy o tę prawdę walczyć, mój znakomity poprzednik – świętej pamięci profesor Janusz Kurtyka” – dodał dr Karol Nawrocki.

Prof. Krzysztof Kosiński z IH PAN powiedział, że co roku na konkurs zgłaszanych jest bardzo wiele prac naukowych. „Często są to prace wybitne. Ich poziom przeczy ogólnemu przekonaniu o obniżaniu się poziomu edukacji w Polsce. Wybór prac nie jest rzeczą prostą. Ogromne jest też spektrum prac zgłaszanych na konkurs” – podkreślił historyk. Dodał, że tematyka prac obejmuje historię polityczną, społeczną i gospodarczą.

W kategorii prac magisterskich zwyciężył autor pracy „Bitwa pod Cześnikami w kontekście działań wojennych w rejonie Zamościa we wrześniu 1939 roku” Piotr Greszta (KUL). Bitwa stoczona w dniach 21-22 września 1939 r. pomiędzy 39 Dywizją Piechoty nieopodal wsi Cześniki koło Zamościa i siłami niemieckimi została nierozstrzygnięta, ale umożliwiła siłom polskim dalszy marsz w stronę granicy z Węgrami.

Drugą nagrodą wyróżniono Joannę Hinz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu za pracę „Słupski Młyn - Przesławice: miejsce zbrodni i pamięci”. Jak podkreślili organizatorzy konkursu, jest to pierwsza monografia tego mordu, popełnionego w 1939 r. w ramach tzw. zbrodni pomorskiej. Niemieccy okupanci zamordowali wówczas co najmniej 30 tys. osób. Ich celem była całkowita eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu.

Ponadto przyznano dwa równorzędne wyróżnienia. Doceniono biografię księdza Józefa Kmiecika (1894-1971) pióra Adriana Kędzierskiego z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II oraz pracę autorstwa Jędrzeja Błaszczaka (Uniwersytet Śląski) „Polska i jej wschodni sąsiedzi. Ochrona miejsc pamięci w świetle prawa międzynarodowego i krajowego”.

W kategorii prac doktorskich zwyciężyła praca Ołeksandra Awramczuka z UW „Pisząc historię narodu `niehistorycznego`. Powstanie studiów ukraińskich i polsko-ukraiński dialog historyczny w USA (1939-1991)”. Autor studiował historię w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej w Kijowie oraz Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Bada intelektualną historię Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem roli emigracji politycznej z regionu Europy Środkowej i Wschodniej w polityce zagranicznej USA.

Drugą nagrodę otrzymał Łukasz Bednarski z UMCS za pracę „Działania aparatu represji wobec środowisk kombatanckich Armii Krajowej: okręg warszawski, lubelski i kielecko-radomski w latach 1956-1989”.

Dwa równorzędne wyróżnienia odebrali Marcin Smoczyński (UMK) za pracę „Walczmy o usprawnienie administracji! Komisje usprawnienia administracji publicznej i ich rola w racjonalizacji polskiej biurowości do roku 1956” i autor rozprawy „Jeńcy i internowani ukraińscy z Galicji Wschodniej w polskich obozach w latach 1918-1921” Wiktor Węglewicz (UJ).

Prace, zgłaszane do konkursu przez autorów, są ocenione przez Komisję Konkursową, powołaną przez prezesa IPN oraz dyrektora Instytutu Historii PAN. W tym roku jej przewodniczącym był prof. Marek Kornat z UKSW i IH PAN. Laureaci w każdej kategorii otrzymują okolicznościowy dyplom, nagrodę pieniężną oraz umowę wydawniczą na wydanie całości lub części pracy w formie artykułu naukowego.

PAP - Nauka w Polsce, Michał Szukała

szuk/ dki/