Już dawno zaobserwowano, że w krajach zachodnich dzieci są bardziej narażone na nadwagę lub otyłość w okresie letnim. Wśród przyczyn tego zjawiska wymieniane są zmiany w aktywności fizycznej i w diecie dzieci w okresie letnim, w tym w czasie wakacji.

Jednak nowe amerykańskie badania pokazują, że letnie przybieranie na wadze ma inną nieoczekiwaną przyczynę: dzieci rosną szybciej w ciągu roku szkolnego niż w lecie. A ponieważ wskaźnik masy ciała (BMI) to stosunek masy ciała w kilogramach i wzrostu w metrach do kwadratu, szybszy przyrost wzrostu w szkole prowadzi do zwiększonego BMI w okresie letnim.

„Pokazujemy tutaj sezonowość standaryzowanego wskaźnika masy ciała (BMIz): dzieci stają się wyższe w ciągu roku szkolnego w większym stopniu niż latem” – powiedziała dr Jennette P Moreno, adiunkt w USDA/ARS Children’s Nutrition Research Center, Baylor College of Medicine w Houston, Texas i pierwsza autorka badania.

BMIz jest indywidualnym BMI przeskalowanym do średniego BMI w danej populacji. Zazwyczaj BMIz 1,04 jest uważany za nadwagę, a BMIz 1,64 otyłość.

Moreno i jej współpracownicy ponownie przeanalizowali wyniki badania z roku 2013, w którym obserwowali 3588 dzieci. Na początku badani mieli od pięciu do sześciu lat, a obserwacja trwała do jesieni, która nastąpiła po ukończeniu czwartej klasy szkoły podstawowej. Pielęgniarki mierzyły wzrost i wagę każdego dziecka dwa razy w roku: w połowie września i w połowie kwietnia. Autorzy podzielili dzieci na pięć „grup trajektorii BMI", w oparciu o ich wzorzec zmiany BMIz w trakcie badania. 22,6 proc. dzieci uzyskało ocenę „przewlekła nadwaga lub otyłość”, 8,2 proc. - „osiąganie prawidłowej masy ciała”, 8,5 proc. - „opóźniona nadwaga lub otyłość”, 8,2 proc. - „wczesna nadwaga lub otyłość”, a 52,5 proc. -„trwale zdrowa waga”.

Oprócz grupy trajektorii BMI i pory roku (jesień lub wiosna), autorzy brali pod uwagę szkołę, wiek dziecka w miesiącach, płeć, rasę lub pochodzenie etniczne oraz względną masę ciała lub wzrost w porównaniu z rówieśnikami jako zmienne objaśniające do modelowania sezonowych zmian wzrostu, masy ciała oraz BMIz, a także ich modyfikujące interakcje statystyczne.

Przyrost wysokości ciała był sezonowy: szybszy w ciągu roku szkolnego niż w lecie o średnią różnicę w tempie 0,055 cm/miesiąc. Ten deficyt w okresie letnim był największy w przypadku „przewlekłej nadwagi lub otyłości”, przy całkowitym wzroście o około 0,1 cm/miesiąc mniejszym w okresie letnim niż w roku szkolnym.

Tempo przyrostu masy ciała nie różniło się w zależności od pory roku, ale połączone wzorce wzrostu i masy ciała oznaczały, że BMIz był najwyższy latem, podczas gdy prawdopodobieństwo nadwagi lub otyłości gwałtownie wzrastało każdego lata.

„Pomimo tego, że przyrost wzrostu jest większy w ciągu roku szkolnego, wpłynął on na BMIz silniej w okresie wakacyjnym niż w roku szkolnym, przy czym przyrost masy ciała stale się zwiększa w trakcie roku szkolnego – powiedziała współpracownica, dr Debbe Thompson, dietetyk i profesor Baylor College of Medicine. - Ten zróżnicowany sezonowy wpływ wzrostu i masy ciała na BMIz prowadzi do zdrowszego stanu BMIz w ciągu roku szkolnego”.

Nie jest jeszcze jasne, co powoduje silną sezonowość wzrostu wysokości ciała. Możliwe, że wymagania roku szkolnego zmieniają ekspozycję dzieci na dobowy cykl światło-ciemność, co mogłoby kształtować sezonowy wzorzec wzrostu. "Pomocne mogą okazać się dodatkowe badania na dzieciach, które otrzymują edukację przez cały rok” – powiedział współautor badań, dr Craig A Johnston, profesor nadzwyczajny University of Houston.

„Oczywiste jest, że dzieci z największym ryzykiem nadwagi i otyłości mają mniej wyraźny sezonowy wpływ przyrostu wzrostu na BMIz, co wskazuje, że odniosłyby korzyści z działań zapobiegających otyłości przez cały rok” – podsumowuje Johnston.

Źródło: DOI 10.3389/fphys.2022.793999 (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ekr/