Finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki projekt badawczy "Mikroewolucja życia w miastach – genetyczne mechanizmy procesów urbanizacji zwierząt" prowadzone są na przykładzie łyski - pospolitego ptaka wodnego gniazdującego w trzcinowiskach.

Zespół naukowców z Katedry Różnorodności Biologicznej, Dydaktyki i Bioedukacji pod przewodnictwem prof. Piotra Miniasa od blisko dekady bada proces urbanizacji tych ptaków, a teraz skupi się na tym, jak urbanizacja wypływa na zmiany w ich organizmach na poziomie genetycznym. Sprawdzi także, czy układ odpornościowy łysek funkcjonuje inaczej w zmienionym przez człowieka środowisku.

Jak zaznaczył prof. Minias, badania fauny miast wskazują na cały szereg zmian na poziomie hormonalnym, fizjologicznym czy odpornościowym. Wiadomo, że przynajmniej niektóre z przystosowań zwierząt powinny utrwalać się genetycznie na drodze zmian mikroewolucyjnych, czyli niewielkich zmian DNA, które w istotny sposób mogą poprawiać funkcjonowanie osobników w środowisku zurbanizowanym.

"Plastyczność behawioralna, czyli to, jak zwierzę dostosowuje swoje zachowanie do nowych warunków, jest dość łatwa do zaobserwowania, a badania na ten temat są prowadzone na całym świecie. Nie wiemy jednak, czy zmiany w zachowaniu wynikają jedynie z tej plastyczności, czy może mają one podłoże genetyczne i na tym skupiamy się w nowym projekcie badawczym" – wyjaśnił.

Dodał, że badania prowadzone są na genach behawioralnych, czyli takich, o których naukowcy wiedzą już, że w jakiś sposób decydują o zachowaniu. "Sprawdzimy na przykład, czy tendencja do zachowań agresywnych ma podłoże genetyczne" – wskazał.

Łódzcy naukowcy chcą również sprawdzić, co dzieje się dalej z osobnikami, które już wniknęły do miast. "Czy ekspozycja na zupełnie inne środowisko sprawia, że pewne zmiany zapisują się na poziomie genetycznym" – tłumaczył prof. Minias.

Zespół biologów zamierza także szukać nowych genów, które mogą odpowiadać za nierozpoznane jeszcze adaptacje ptaków do życia w miastach. Wyniki badań mają poszerzyć wiedzę o mechanizmach i procesach decydujących o skutecznym przystosowaniu się i funkcjonowaniu zwierząt w biskim sąsiedztwie człowieka.

Lider projektu wskazał, że obiektem badań jest łyska, ponieważ to gatunek, który obecnie przechodzi proces urbanizacji. "Właśnie teraz wnika on do miast centralnej Europy" – tłumaczył.

Projekt potrwa do 2026 roku. Jest prowadzony w czterech polskich miastach: Łodzi, Warszawie, Poznaniu i Aglomeracji Śląskiej oraz w czterech obszarach pozamiejskich.

"Trwa faza wstępna badań, czyli zbieranie materiału badawczego. Jeszcze w tym roku zakończymy zbieranie pełnych danych. Później będziemy skupiać się na analizach laboratoryjnych, genetycznych, tak aby móc porównać między sobą populacje związane z różnymi środowiskami" – zaznaczył prof. Minias. 

PAP - Nauka w Polsce,  Bartłomiej Pawlak

bap/ pad/