Przy pomocy sieci radioteleskopów ALMA astronomom udało się dokonać detekcji eteru dimetylowego w dysku wokół gwiazdy formującym planety. To największa molekuła zidentyfikowana jak dotąd w tego rodzaju miejscu, poinformowało Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO).
Eter dimetylowy (dimetyloeter) to organiczny związek chemiczny, który na Ziemi bywa używany w rozpylaczach aerozolowych (jako gaz pędny), a także do usuwania brodawek metodą kriogeniczną. Co ciekawe, może stanowić też alternatywne paliwo dla benzyny, LPG, oleju napędowego – są rozważania w Unii Europejskiej zastosowania tego związku jako biopaliwa około 2030 roku.
W kosmosie eter dimetylowy powszechnie występuje w obłokach gwiazdotwórczych, ale do tej pory nie znajdowano go w dyskach tworzących planety wokół gwiazd. Aż do teraz, gdy naukowcy zbadali dysk wokół młodej gwiazdy IRS 48 (Oph-IRS 48) oddalonej od nas o 444 lata świetlne w kierunku gwiazdozbioru Wężownika. Na obiekt skierowano sieć radioteleskopów Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), złożoną z kilkudziesięciu anten pracujących w Chile. Europa jest w tym projekcie reprezentowana przez Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO), do którego należy Polska.
Dysk wokół IRS 48 posiada „pułapkę na pył” o asymetrycznym kształcie orzecha nerkowca. Obszar ten został przypuszczalnie uformowany na skutek istnienia obiektu pomiędzy gwiazdą a pułapką. Obiektem tym może być nowo narodzona planeta albo bardzo mała gwiazda. Wpływ obiektu zatrzymuje w pułapce dużą liczbę ziaren pyłu milimetrowej wielkości. Takie ziarna pyłu mogą potem zlepiać się w większe ciała i w efekcie tworzyć ciała kilometrowej wielkości, takie jak komety czy planetoidy, a w końcu nawet planety.
Naukowcy sądzą, że w obłokach gwiazdotwórczych, zanim jeszcze powstaną z nich gwiazdy, formuje się wiele złożonych cząsteczek organicznych, na przykład eter dimetylowy.
Mechanizm jest następujący: atomy i proste molekuły (np. tlenek węgla) przyklejają się do ziaren pyłu, tworząc warstwę lodu, w której zachodzą różne reakcje chemiczne prowadzące do wytworzenia bardziej skomplikowanych cząsteczek.
Odkrycie eteru dimetylowego w dysku wokół gwiazdy, w którym powstają planety, sugeruje, że może tam skrywać się też wiele innych skomplikowanych cząsteczek, o których wiadomo, że wcześniej występują w obłokach gwiazdotwórczych. Takie molekuły mogą być prekursorami cząsteczek prebiotycznych (np. aminokwasów, cukrów), które stanowią podstawowe cegiełki życia.
Oprócz eteru dimetylowego, w dysku wykryto prawdopodobnie też mrówczan metylu, który jest podobną cząsteczką i cegiełką tworzącą większe molekuły organiczne. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie naukowym „Astronomy & Astrophysics). Pierwszą autorką pracy jest Nashanty Brunken, studentka z Obserwatorium w Lejdzie (Holandia). (PAP)
cza/ agt/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
