Naukowcy zbadali układ planetarny HIP 67522, od którego dzieli nas 407 lat świetlnych. Dzięki Kosmicznemu Teleskopowi Jamesa Webba (który jest projektem NASA we współpracy z agencjami kosmicznymi europejską i kanadyjską) oraz amerykańskiemu obserwatorium TESS poznano podstawowe parametry gwiazdy i jej planet w tym systemie.

Wiadomo, że gwiazda jest nieco większa od Słońca i minimalnie chłodniejsza, ale za to dużo młodsza. Obiekt ma 17 milionów lat, a Słońce 4,5 miliarda lat. W systemie znajdują się dwie planety: bliższa HIP 67522 b okrąża gwiazdę w siedem dni, a druga HIP 67522 c potrzebuje na to czternastu dni. Dla porównania, najbliższa względem Słońca planeta, czyli Merkury, ma okres orbitalny 88 dni. System planetarny HIP 67522 jest więc układem bardzo zwartym.

Skoro gwiazda HIP 67522 jest młoda, naukowcy przypuszczają, że bardzo energetycznie wiruje, a to czyni z niej silny magnes. Nasze Słońce też ma pole magnetyczne, ale znacznie słabsze i spokojniejsze. Z badań Słońca wiemy, że gdy zapętlone linie pola magnetycznego nagle uwalniają się, następują rozbłyski promieniowania w różnych zakresach: radiowym, widzialnym, a nawet gamma. Termin „linie pola magnetycznego” nie oznacza fizycznego obiektu, tylko umowną wizualizację wskazującą siłę i kierunek pola magnetycznego.

Już od dawna zastanawiano się, że jeśli jakaś planeta krąży bardzo blisko swojej gwiazdy, to może zaburzać jej pole magnetyczne, a tym samym wywoływać rozbłyski. Ekaterina Ilin z Holenderskiego Instytutu Radioastronomii (ASTRON) postanowiła zbadać ten temat dokładniej. Jej zespół badawczy używał kosmicznego teleskopu TESS do poszukiwania gwiazd, które mogą mieć rozbłyski spowodowane interakcjami z planetami. Gdy w ten sposób zbadano HIP 67522, okazało się, że może być coś na rzeczy i dla przeanalizowania sprawy dokładniej zaprzęgnięto CHaracterising ExOPlanet Satellite (Cheops). Dzięki niemu dostrzeżono dodatkowe rozbłyski, łącznie 15. Na dodatek większość była skierowana w naszą stronę, gdy planeta dokonywała tranzytu (przechodziła przed swoją gwiazdą z perspektywy Ziemi).

Naukowcy przypuszczali więc, że rozbłyski mają związek z interakcją planety z gwiazdą. Badacze sądzą, że planeta gromadzi energię w miarę poruszania się po orbicie i przekierowuje tę energię jako fale wzdłuż linii pola magnetycznego gwiazdy. Gdy fala dociera do końca linii pola magnetycznego przy powierzchni gwiazdy, wzbudza to potężny rozbłysk.

W efekcie wzbudzania rozbłysków gwiazdy w swoją stronę planeta otrzymuje sześć razy więcej promieniowania niż normalnie. W ten sposób sprowadza na siebie zgubę. Intensywne promieniowanie o wysokich energiach powoduje erozję atmosfery – planeta traci ją znacznie szybciej niż oczekiwano. W ciągu 100 milionów lat może zmienić się z planety o rozmiarach zbliżonych do Jowisza w znacznie mniejszy glob o wielkości Neptuna.

Naukowcy wskazują, że satelita Cheops został zaprojektowany do badania rozmiarów egzoplanet oraz analizowania ich atmosfer, a nie do poszukiwania rozbłysków gwiazdowych. Pokazuje to, że instrumenty astronomiczne bywają pomocne w zupełnie nieoczekiwanych obszarach badań, czasem mocno odległych od początkowego zamysłu.

Badacze zamierzają przeanalizować pod kątem występowania rozbłysków kolejne młode systemy z planetami krążącymi bardzo blisko swoich gwiazd. Natomiast ESA już szykuje następną misję kosmiczną – łowcę planet Plato, który będzie w stanie zbadać znacznie mniejsze rozbłyski niż Cheops. Wystrzelenie Plato w kosmos planowane jest na przyszły rok.(PAP)

cza/ agt/