O wielopoziomowych związkach ptasiej pasji ze zdrowiem piszą autorzy nowej książki pt. "Ornitologia terapeutyczna. Ptaki-zdrowie-psychika". Specjalista od zdrowia, dr Sławomir Murawiec, jest psychiatrą i psychoterapeutą, a prywatnie - miłośnikiem i popularyzatorem obserwacji ptaków. Jak zresztą zaznacza w książce, wielu znanych psychiatrów to miłośnicy, obserwatorzy i fotografowie ptaków. Z kolei prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu to zoolog, który wiele czasu i uwagi poświęca ptakom. Od dawna są one obiektem jego badań i przedmiotem pasji. Autorzy to doświadczeni podglądacze ptaków. Wiedzą, czym jest pasja, a także związane z nią blaski i cienie.

Ich wspólna książka jest zbiorem esejów z podbudową naukową. Wyjaśniają w niej związki pomiędzy ludzkim zdrowiem a przyrodą. Na stronie wydawcy (Bogucki Wydawnictwo Naukowe) przeczytamy, że tematyka książki jest nowością w psychiatrii - a przy okazji także wskazaniem, że pacjentom psychiatrycznym, poza klasycznymi metodami psychoterapii i farmakoterapii, można proponować całkiem inne metody pomocy. 

Dobrze wiadomo, że aktywność fizyczna, przebywanie na świeżym powietrzu czy posiadanie hobby dobrze wpływa na zdrowie. Praktycznie wszystkie wymienione sposoby spędzania wolnego czasu łączą się łatwo z ptakami. Autorzy książki analizują mechanizmy i procesy, które są w to zaangażowane - począwszy od procesów poznawczych (pamięć, koncentracja), po bardziej ogólny wpływ na nastrój lub samopoczucie. 

"Ptakoterapia jest próbą zrozumienia tego, jak obserwacje ptaków, także takie na poziomie amatorskim, wpływają na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne" - tłumaczy prof. Tryjanowski na łamach "Wieści Akademickich". Dr Murawiec mówi zaś o znaczeniu interwencji profilaktycznych i terapeutycznych opartych na kontakcie z naturą, opartych przede wszystkim na obserwacji ptaków.

Bo choć ptaki depresji nie wyleczą - to ich obserwacje mogą wspomóc w walce z tą chorobą. Przede wszystkim dlatego, że obserwacja ptaków, a także szerzej rozumiany kontakt z naturą, może najzwyczajniej polepszać nastrój. Podobnie jest z lękiem - wyjaśnia dr Murawiec na łamach "Wieści Akademickich" - a także tzw. funkcjami poznawczymi, czyli koncentracją uwagi i pamięcią. Funkcje te pogarszają się u osób z depresją, zaburzeniami lękowymi czy związanymi ze stresem. Dzięki takiej aktywności mogą się natomiast poprawiać.

Ważny jest aspekt profilaktyki, jako że kontakt z naturą to najprostsza i zdrowa alternatywa dla uzależnienia od smartfonu, komputera czy telewizora. "Drodzy Czytelnicy, zanim zostaniecie pacjentami i skorzystacie z pomocy lekarzy specjalistów, warto samemu zadbać o zdrowie. Nie znaleźliśmy na to twardych dowodów, ale na podstawie własnych obserwacji widzimy, że pewnie i w prewencyjnej medycynie środowiskowej sprawdza się złota zasada Pareta (...) W przypadku naszej troski o zdrowie moglibyśmy zasadę tę sprowadzić do prostej podpowiedzi: 20 proc. czasu spędzonego w terenie z lornetką i podpatrywanie ptaków to 80 proc. dbałości o zdrowie. O brakującej reszcie też nie można zapominać, ale teraz czas już odłożyć książkę i wyjść na spacer. Grzecznie wrócić, położyć się spać… i pamiętajcie o zgaszeniu światła!" - pisze naukowy duet.

Bogactwo wątków, jakie pojawiają się w książce, może przyprawić o zawrót głowy. Spis treści sygnalizuje intrygujące tematy: Emocje w trakcie obserwacji ptaków. Ptasia gra na emocjach; Czy „głupie ptaki” mogą poprawić samopoczucie ludzi? – Funkcje poznawcze; Świadczenie ekosystemowe – ptakoterapia. Od wieków razem; Ptaki na wyciągnięcie ręki. Dokarmianie ptaków; Ptasie głosy. Romantyka i konflikt; Mindfulness. Świadoma uwaga; Multisensoryczność. O drobiu inaczej; Mikrobiom. Padlinożerne sępniki; Lekarze i ptaki. Ptasie hobby; Trudne sprawy – kardiologia i onkologia; Szpital na peryferiach. Zmiany położenia szpitali; Seniorzy. Starość; Wojna; Depresja. Dama w czerni; Bezsenność. Para z depresją; Spektrum autyzmu. Autyzm; Ornitofobia. Hitchcock.  

W kolejnych rozdziałach autorzy przedstawiają "zalecenia terapeutyczne". To sugestie nawet prostych działań, z których część powinna być złotym standardem dla osób zrośniętych z komputerem lub przebywających w hałasie. "Udaj się choćby w najbliższą okolicę domu. Wycisz się. Spójrz na ptaki. Nawet najpospolitsze gatunki dostarczają wielkiej radości. Zapamiętaj ich cechy diagnostyczne, porównaj z informacjami w Internecie i przewodnikach. Czy wszystkie z tych cech dostrzegłeś? Czy potrafisz je wymienić? W jakich warunkach obserwowałeś ulubione gatunki? Jakie okoliczności sprawiły, że masz je ciągle w pamięci?". 

Zgodnie z sugestią dra Murawca zalecenia terapeutyczne można wcielać w życie m.in. w profilaktyce i w leczeniu zdrowia psychicznego. Ciekawe są też sugestie skierowane do osób już się leczących (np. pytanie: jak zmieniłbyś układ pokoju szpitalnego, by mieć lepszy kontakt z przyrodą?). Zalecenia terapeutyczne cały swój potencjał rozwijają w kontekście treści rozdziałów, którym są przypisane.

Jak przystało na książkę autorstwa naukowców, zamyka ją bogata lista bibliografii. Osoby, których apetyt na zgłębianie tematu ptakoterapii został rozbudzony, znajdą tam kilkaset namiarów, pozwalających go stopniowo zaspokajać.

Anna Ślązak