Osoby szczególnie narażone na zakażenie wirusem HIV mogą stosować profilaktykę przedekspozycyjną (Pre-exposure Prophylaxis – PrEP). PrEP polega na przyjmowaniu kombinacji leków doustnie lub – w przypadku kobiet - dopochwowo. W Polsce stosuje się na przykład przyjmowaną raz dziennie tabletkę zawierającą tenofowir i emtrycytabinę. Stosujące PrEP osoby zobowiązane są do regularnych wizyt u lekarza, który zleca badania w kierunku zakażenia HIV i monitoruje ewentualne skutki uboczne przyjmowanego leku.

Epidemia HIV w Polsce i na świecie dotyczy głównie mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami (MSM). Co roku notuje się w Polsce około 1000 nowych zakażeń wśród MSM i około 300 w pozostałych grupach. PrEP są w 90 proc. skuteczne w zapobieganiu zakażeniom HIV u mężczyzn. Jednak w przypadku kobiet skuteczność tej profilaktyki spada do 50 proc. lub mniej, niezależnie od tego, czy leki są przyjmowane doustnie, czy dopochwowo. Przyczyny tego zjawiska wciąż nie są jasne.

Dr Nichole Klatt z University of Minnesota i jej współpracownicy podejrzewają, że po części przyczyną może być mikrobiom pochwy. Zwykle mikrobiom ten jest zdominowany przez bakterie Lactobacillus, które pomagają utrzymać ochronną warstwę śluzową, zmniejszając ryzyko zapalenia i infekcji. Jeśli liczebność Lactobacillus spadnie, zaczynają zdobywać przewagę gatunki takie jak Gardnerella vaginalis, a kobiety mogą stawać się bardziej podatne na infekcje przenoszone drogą płciową.

Zespół dr Klatt przeprowadził serię badań, aby zobaczyć, co się dzieje, gdy trzy leki zapobiegające HIV są hodowane z drobnoustrojami pobranymi z różnych mikrobiomów pochwy, niektórych zdominowanych przez Lactoballicus, a niektórych bardziej zróżnicowanych. Wkrótce z różnych kultur zaczęły znikać dwa leki - tenofowir i dapiwiryna. Po 24 godzinach kultury zdominowane przez Lactoballicus miały dwukrotnie wyższy poziom leków zapobiegających zakażeniu wirusem HIV niż w przypadku innych kultur.

Wyniki przeprowadzonych analiz wydają się sugerować, że bakterie beztlenowe, takie jak G. vaginalis, metabolizują leki (co w zasadzie znaczy, że je "zjadają"). “W prawdziwym świecie mogą to zrobić, zanim leki dotrą do komórek pochwy, które mają chronić. To pomogłoby wyjaśnić, dlaczego leki są mniej skuteczne u niektórych kobiet" - wyjaśniła dr Klatt.

Inaczej było w przypadku alafenamidu tenofowiru - który jest przeznaczony głównie do leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu B i został zarejestrowany jako lek na HIV tylko w niektórych grupach ryzyka. Lek ten nie wydawał się ulegać wpływom bakterii i utrzymywał ten sam poziom w obu rodzajach próbek.

Jak podkreśliła prof. Klatt, jej praca ujawniła istotne luki w badaniach dotyczących zdrowia kobiet, które mają bezpośredni wpływ na położenie około 1 miliona kobiet co roku ulegających zakażeniu wirusem HIV. (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ekr/