"Głównym celem wystawy jest zaprezentowane najstarszych zabytków architektury w Polsce - monumentalnych grobowców kujawskich zbudowanych w epoce kamienia, ok. 5,5 tys. lat temu. Budowle te przez tysiąclecia były charakterystycznym i wyróżniającym się elementem krajobrazu Polski środkowej, Pomorza, Ziemi Chełmińskiej i wschodniej Wielkopolski" - informuje Muzeum w materiałach poświęconych ekspozycji.

Jak wyjaśniają badacze, kujawskie monumenty nazywane często megalitami (od greckich słów megas – wielki i lithos - kamień) budowano jako miejsca pochówku elity religijnej lub politycznej rolników z epoki kamienia. Nad grobami wznoszono nasypy ziemne, o długości często przekraczającej 100 m. Nasypy te były ograniczane obstawami kamiennymi budowanymi z wielkich wielotonowych głazów, które nadawały kształt grobowcom wydłużonego trapezu lub trójkąta.

Większość z cennych zabytków została bezpowrotnie zniszczona w XIX w. i w początkach XX wieku, grobowce traktowano bowiem powszechnie jako skład darmowego surowca używanego do budowy domów, pomieszczeń gospodarczych, a nawet dróg. Do naszych czasów przetrwały nieliczne, z którymi można zapoznać się w Parku Kulturowym Wietrzychowice i Parku Kulturowym Sarnowo, gdzie są one udostępnione do zwiedzania.

Według organizatorów ekspozycji, szczególnie ważną rolę w poznaniu i ochronie grobowców kujawskich od połowy XX wieku odegrali archeolodzy związani z łódzkim muzeum. W latach 1934-1974, zespół pod kierunkiem prof. dra hab. Konrada Jażdżewskiego zbadał najlepiej zachowane grobowce położone na terenie południowych Kujaw. Następnie Muzeum doprowadziło do powstania rezerwatów archeologicznych w Sarnowie i Wietrzychowicach, w których znalazły się w pełni zrekonstruowane megality, tzn. przywrócono im wielkość i wygląd jakie miały w epoce kamienia. W 2006 r. i 2010 r. rezerwaty te, z inicjatywy samorządu Gminy Izbicy Kujawskiej i Gminy Lubraniec zostały przekształcone w Park Kulturowy Wietrzychowice i Park Kulturowy Sarnowo.

Na wystawie, obok prezentacji zabytków odkrytych w grobowcach, można oglądać m.in. także makietę cmentarzyska megalitycznego, rekonstrukcję grobu oraz wielkoformatowe wydruki zdjęć dokumentujących historię badań i stan obecny megalitów. Zwiedzający mogą obejrzeć też pełnometrażowy film dokumentalny "Megality. Historia sprzed 5500 lat" autorstwa Krzysztofa Paluszyńskiego.

Przygotowaną we współpracy z samorządem Gminy Izbicy Kujawskiej i Gminy Lubraniec, a także z Fundacją Badań Archeologicznych im. prof. Konrada Jażdżewskiego wystawę będzie można oglądać do końca maja 2021 r.(PAP)

autorka: Agnieszka Grzelak-Michałowska

agm/ dki/