Celem konkursu Złoty Medal Chemii, organizowanego przez Instytut Chemii Fizycznej PAN (IChF PAN) we współpracy z firmą DuPont jest wyłonienie najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z obszaru chemii oraz jej pogranicza z fizyką i biologią. Nazwiska zwycięzców tegorocznej, dziewiątej już edycji, ogłoszono we wtorek w Warszawie.

W tym roku zgłoszono 40 prac z 9 miast i 18 polskich uczelni. 15 najlepszych zostało zakwalifikowanych do drugiego etapu, w którym autorzy zaprezentowali przed komisją konkursową wyniki swoich badań. Te właśnie prezentacje finalistów były podstawą do wyboru laureatów.

Główną nagrodę - Złoty Medal Chemii oraz 10 tys. złotych – zdobył Maciej Piejko, absolwent Wydziału Chemii, Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego za „opracowanie koncepcji mechanizmu zwijania białek z głębokimi węzłami”. Praca ta została przygotowana pod kierownictwem dr hab. Joanny Sułkowskiej, profesora UW, oraz prof. dr hab. Andrzeja Kolińskiego. Maciej Piejko otrzymał również nagrodę przyznawaną przez pozostałych finalistów konkursu.

Przeprowadzone przez zdobywcę złotego medalu symulacje komputerowe wydają się dawać odpowiedź na od dawna nurtujące naukowców w pytanie: W jaki sposób na powstałej z połączonych aminokwasów nici białka tworzą się ciasno związane węzły, decydujące o właściwościach zwiniętej w określony kształt cząsteczki białka?

Według Piejki węzły powstają już na etapie biosyntezy białek przez rybosomy. Te ogromne kompleksy białek i kwasów nukleinowych, uniwersalne „fabryki białek” mają w sobie kanalik, z którego wysuwa się stopniowo białko. Właściwości powierzchni rybosomu w otoczeniu ujścia tego kanalika sprawiają, że cząsteczka białka może być wiązana w węzły, ponieważ jej część jest mocno przytrzymywana, a reszta przemieszcza się swobodnie.

Jeśli eksperymenty potwierdzą słuszność badań na wirtualnych modelach, w przyszłości można będzie na przykład korygować powstawanie białek w niektórych chorobach albo leczyć zakażenia zaburzając proces powstawania białek u chorobotwórczych bakterii.

Srebrny Medal Chemii oraz 5 tys. złotych przypadły Wojciechowi Stawskiemu z Wydziału Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego (który nie mógł odebrać nagrody osobiście). Praca „Hybrydy tetrafiryny(1.1.1.1) i trifiryny(2.1.1)- synteza i charakterystyka” powstała pod kierunkiem dr. hab. Miłosza Pawlickiego. Triforyny i tetrafiryny należą do porfiryn (podobnie jak hemoglobina czy chlorofil), a niektóre z nich mogą znaleźć zastosowanie w fotokatalizie oraz terapii fotodynamicznej, stosowanej na przykład w leczeniu nowotworów.

Laureatem trzeciego miejsca (brązowy medal i 2,5 tysiąca złotych) został Sebastian Gołojuch (Wydział Chemii, Centrum Nowych Technologii, Uniwersytet Warszawski). Praca „Synteza i badanie właściwości nowych amidofosforanowych i amidotiofosforanowych analogów kapu – potencjalnych pronukleotydowych inhibitorów translacji” powstała pod kierunkiem dr. hab. Jacka Jemielitego, profesora UW. Jak powiedział laureat, badania dotyczyły między innymi skuteczniejszego dostarczania do komórek leków, w tym leków przeciwnowotworowych.

W konkursie przyznano również cztery wyróżnienia (po tysiąc złotych każde) – zdobyli je: Karolina Dzięciołowska, Igor Kaczmarczyk, Adam Koza i Marta Zaborowska. Ponadto jak co roku ogłoszono wyróżnienia firmy DuPont (2 tys. złotych) dla prac zakwalifikowanych do jednej z dwóch kategorii: biotechnologii przemysłowej oraz materiałów zaawansowanych. Otrzymali je: Jakub Durka, Anna Kuziel i Marta Zaborowska. Wszyscy finaliści zyskali także możliwość odbycia stażu naukowego w IChF PAN i zrealizowania projektów badawczych w laboratoriach instytutu Chemii Fizycznej PAN.

"Liczymy na to, że za kilka lat spotkamy się z laureatami naszego konkursu w ośrodkach naukowo-badawczych w instytutach PAN i na wyższych uczelniach" – powiedział prof. dr hab. Marcin Opałło, dyrektor IChF PAN.

"Każda z wyróżnionych osób otrzymała ufundowane przez nas nagrody finansowe. To dla nas zaszczyt, że możemy w ten sposób dołożyć swoją cegiełkę do wsparcia tych młodych badaczy. Wierzymy, że to dopiero początek ich kariery naukowej, a w przyszłości staną się fundamentem rozwoju polskiego przemysłu w zakresie chemii" – dodał Andrzej Pałka, dyrektor generalny Specialty Products DuPont.

Honorowy patronat nad wydarzeniem objęli: Polskie Towarzystwo Chemiczne, Komitet Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk oraz prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Nabór zgłoszeń do kolejnej edycji Złotego Medalu Chemii rozpocznie się w czerwcu przyszłego roku. Szczegóły dotyczące konkursu, w tym jego harmonogram i regulamin są dostępne na stronie internetowej www.zlotymedalchemii.pl.

PAP - Nauka w Polsce, Paweł Wernicki

pmw/ agt/