Żubr jest dużym roślinożercą, który jednak (jak pokazały niedawno opublikowane badania), na skutek zmian środowiskowych i wzrastającej presji człowieka, został w przeszłości zmuszony do życia w lasach. Populacje tego gatunku były też odtwarzane w środowiskach leśnych po wyginięciu w stanie dzikim na początku XX w. Jednak historia ewolucyjna i cechy morfologiczne, np. szeroki pysk i zęby o wysokich koronach - wskazują na przystosowanie żubra do środowisk bardziej otwartych oraz diety z dużym udziałem roślinności trawiastej.

Aby odpowiedzieć na pytanie, jak żubr radzi sobie i czym odżywia się w środowisku leśnym, naukowcy z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży i ich współpracownicy z Francji i USA przebadali dietę żubrów żyjących w Puszczy Białowieskiej.

Od wiosny do jesieni, a więc w okresie niezakłóconym zimowym dokarmianiem, naukowcy zbierali próby kału żubrów, by wyizolować z nich roślinne DNA. Zjadane przez żubry rośliny identyfikowali oni dzięki wykorzystaniu nowoczesnej metody metabarkodingu, pozwalającej na oznaczenie gatunków na podstawie krótkich sekwencji DNA (tzw. barkodów). Uzyskali ponad 3,6 mln fragmentów sekwencji DNA roślin, które poddali analizie bioinformatycznej.

Wyniki badań przedstawili w czasopiśmie naukowym "Forest Ecology and Management".

Jak się okazało, badane żubry zjadały rośliny reprezentujące aż 105 gatunków. Najczęściej były to liście drzew i krzewów, które stanowiły 59 proc. analizowanych sekwencji DNA, oraz rośliny zielne - 34 proc. Trawy i turzyce w ich diecie pojawiały się rzadko.

Dwa najczęściej zjadane przez żubry gatunki roślin to malina i grab, które stanowiły jedną trzecią sekwencji DNA roślin i występowały w ponad 80 proc. próbek kału. Innymi gatunkami częściej zjadanymi przez żubry były kukliki, jaskry, wiązówka błotna, pokrzywa, tojeści i dąb.

Różnorodność roślin zjadanych przez żubry wzrastała wraz ze wzrostem biomasy roślinności i była najwyższa w miesiącach letnich.

W okresach obfitości pokarmu żubry konsumowały miesięcznie nawet 40 różnych gatunków roślin. Skład diety zmieniał się w kolejnych miesiącach, odzwierciedlając sezonową zmienność składu i jakości roślinności.

Pokarm różnił się też zależnie od miejsca. Dieta żubrów, które oprócz lasu miały dostęp do łąk, zawierała więcej gatunków, niż u żubrów, które żerowały głównie w lesie lub miały dostęp do terenów rolniczych. Dużym zaskoczeniem było to, że byki i krowy żubra odżywiały się bardzo podobnym zestawem roślin, choć różnią się znacznie rozmiarami ciała i przez znaczną część roku żyją osobno.

"Wyniki badań świadczą o wysokiej plastyczności strategii żerowania żubrów oraz reakcji na sezonowe zmiany biomasy i skład gatunkowego roślinności" - czytamy w informacji prasowej, przysłanej PAP przez autorów publikacji.

"Zestaw najczęściej zjadanych roślin wskazuje na selekcję bardziej otwartych powierzchni w lesie, jak luki i zręby zarastające obficie grabem i maliną, oraz doliny rzeczne. Żubr jest w lesie liścio- i ziołożercą. Preferuje łatwo strawialny pokarm, zjadając trawy jedynie w okresach niedoboru innej roślinności, głównie wczesną wiosną i jesienią" - sugerują autorzy badania.

Według nich to prawdopodobnie plastyczność pokarmowa oraz selekcja otwartych środowisk w zwartej strukturze lasu pozwoliły żubrom przetrwać w środowiskach leśnych podczas wzrastającej presji człowieka w przeszłości i przystosować się do lasu podczas odtwarzania populacji gatunku w tym środowisku w czasach współczesnych.

Nauka w Polsce - PAP

zan/