W walce o unijne pieniądze naukowcy równie często, co z badaczami innych krajów, przegrywają z biurokracją, nie radząc sobie z administracyjno-finansową częścią wniosku. Chociaż na wielu polskich uczelniach działają jednostki wsparcia dla naukowców, które powinny m.in. załatwiać sprawy biurokratyczne i pomagać w ubieganiu się o unijne finansowanie, to często rzeczywistość wygląda nieco inaczej.

"W Polsce przygotowanie formalnej części wniosku o grant ERC (European Research Council - Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych) spoczywa na liderze" – twierdzi laureat grantu ERC prof. Ryszard Horodecki z Uniwersytetu Gdańskiego, dyrektor Krajowego Centrum Informatyki Kwantowej w Gdańsku. "Na Zachodzie zajmują się tym wyspecjalizowane komórki, kontaktujące się nieustannie z Brukselą w administracyjno-finansowych kwestiach projektu. Pozwala to liderowi skoncentrować się na optymalnym sformułowaniu części merytorycznej wniosku" – wyjaśnia.

Dyrektor Krajowego Punktu Kontaktowego Programów Badawczych UE dr inż. Zygmunt Krasiński potwierdza, że naukowcy nie powinni zajmować się formalnościami i sprawami administracyjnymi, a skupiać się na pracy badawczej w swoich obszarach zainteresowań. "Oczekujemy od nich świetnych pomysłów na projekty, aktywności w międzynarodowych sieciach naukowych i doskonałych wyników w postaci publikacji i wdrożeń. Naukowcy powinni móc skorzystać z szerokiego eksperckiego wsparcia na etapie przygotowywania wniosków o granty" - podkreśla dr Krasiński.

Jego zdaniem budowa wsparcia instytucjonalnego w jednostkach macierzystych jest niezwykle istotna, jednak sama funkcja doradcza takiego biura nie wystarczy. Zdaniem eksperta to tylko jeden element całego systemu zarządzania. "Takie biura są kluczowe, ale do ich sprawnego funkcjonowania potrzebna jest uczelni strategia dotycząca badań i pozyskiwania grantów badawczych wybiegająca wiele lat w przyszłość" – podkreśla dr inż. Zygmunt Krasiński.

Według Krasińskiego jednostki naukowe powinny wybrać priorytetowe obszary badawcze, budując wokół nich cały system wsparcia – odpowiednie zaplecze administracyjne, umożliwienie dotarcia do najlepszych zespołów, narzędzia IT do zarządzania portfelem projektów oraz system motywacji i oceny najlepszych zespołów badawczych.

Dobre przykłady płyną z zagranicy. W każdym z sieci niemieckich Instytutów Maxa Plancka na jednego naukowca z pomysłem na projekt pracuje cały sztab fachowców. W strategii Uniwersytetu w Cambridge zapisane jest roczne pozyskiwanie kilkudziesięciu grantów ERC. W norweskich instytutach w Bergen czy Stavanger znaczna część krajowego dofinansowania dla instytucji realizującej projekty w Horyzoncie 2020 przeznaczana jest na rozwój sieci kontaktów i wsparcie aktywnych zespołów badawczych.

Nie brakuje ich także w Polsce. Jednym z nich może być Biuro Obsługi Działalności Naukowej w Akademii Leona Koźmińskiego (ALK), które przeprowadza naukowca przez cały proces starania się o finansowanie badań. Pomaga rozwiać wątpliwości związane z realizacją projektu m.in. z konstrukcją umów cywilno-prawnych, jeśli projekt zakłada wynagrodzenie dla wykonawców. Nawet raport roczny z projektu wypełnia się tu za naukowca, prosząc go jedynie o weryfikację. "Naszym zadaniem jest zdjęcie całej działalności administracyjnej z naukowca ubiegającego się o finansowanie. To my bierzemy na siebie cały obieg dokumentów związanych z wnioskiem grantowym, także wewnątrz uczelni" – mówi dyrektor Biura Obsługi Działalności Naukowej w ALK Agnieszka Sławska.

Również na Uniwersytecie SWPS naukowcy chcący ubiegać się o granty, mogą liczyć na kompleksową pomoc. "Nawet bardzo specyficzny język charakterystyczny dla ogłoszeń i procedur w konkursach grantowych, staramy się upraszczać tak, by był zrozumiały dla naukowców. Wszelkie wątpliwości precyzujemy w rozmowie z nimi" – tłumaczy dyrektor Biura ds. Badań Naukowych na Uniwersytecie SWPS Agnieszka Pietrzak. Ważną rolę w takiej współpracy odgrywa zaufanie między naukowcami a administracją. "Musimy na nie zapracować poprzez zagwarantowanie pewności wysokiego standardu obsługi. To ważne zwłaszcza w przypadku naukowców aplikujących o grant po raz pierwszy" – mówi ekspertka z Uniwersytetu SWPS.

Pod koniec 2015 roku powołanie biura, które zapewni naukowcom wsparcie administracyjno-organizacyjne podczas zabiegania o granty zapowiedział minister nauki Jarosław Gowin. "W większości krajów Unii Europejskiej istnieją wyspecjalizowane instytucje, które wspierają uczonych, a chociażby dbają o odpowiedni poziom językowy wniosków, składanych w języku angielskim. Nawet takie kryterium czasami decyduje o tym, czy jakiś projekt ma szanse na uzyskanie grantu, czy też nie" - podkreślił podczas konferencji prasowej. Dlatego - jak tłumaczył wówczas - jego resort we współpracy z Polską Akademią Nauk powoła instytucję, która będzie pomagała naukowcom przy zdobywaniu grantów, zapewniając im administracyjno-organizacyjne wsparcie.

Jednak już teraz istnieją instytucje, które wspierają instytucje w pozyskiwaniu grantów. Jedną z nich jest Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, który wspiera naukowców i firmy w pozyskiwaniu finansowania badań z programu ramowego Horyzont 2020. Od 2007 roku istnieje też Krajowa Rada Koordynatorów Projektów Badawczych (KRAB). "To elita naukowców i menedżerów, którzy mają ogromne doświadczenie w administrowaniu dużymi projektami" – tłumaczy dyrektor KPK.

Naukowcy mogą też zaangażować się we współpracę z Europejskim Stowarzyszeniem Menedżerów i Administratorów Badań (EARMA). "Kluczowe instytucje zrzeszone w EARMA (...) to ośrodki naukowe, które zdobywają granty od ponad 30 lat. One należą do 10 proc. instytucji, które zgarniają aż 80 proc. wszystkich grantów w Horyzoncie 2020" – wyjaśnia dr inż. Zygmunt Krasiński.

Dyrektor KPK ocenia, że w Polsce powinno powstać wiele profesjonalnych biur wspierania badań w szczególności na uczelniach. W końcu to one chcą być liderami w pozyskiwaniu grantów, również z Horyzontu 2020. "To długi proces i najbliższe pięć lat trzeba przeznaczyć na inwestowanie w zarządzanie badaniami, ale nie ma innej drogi" – stwierdza szef KPK.

Osoby, które - wspólnie z ekspertami - chciałyby się dowiedzieć, w jaki sposób polska nauka może znacząco zaistnieć na europejskim i międzynarodowym rynku badań, mogą wziąć udział w ogólnopolskiej konferencji na temat instytucjonalnego wspierania zespołów badawczych. Bezpłatna konferencja odbędzie się w piątek, 4 marca na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Szczegółowe informacje są dostępne na stronie internetowej.

PAP - Nauka w Polsce

ekr/ agt/