Archeopteryks – zwierzę wielkości kruka - żył około 150 milionów lat temu. Znany jest z kilkunastu skamieniałości, zwłaszcza z okolic miejscowości Solnhofen w Bawarii. Miał pokryte piórami skrzydła, zakończone pazurami, a także zęby. Przypuszczalnie potrafił latać. Odkrycie pierwszego szkieletu archeopteryksa w roku 1861 - zaledwie dwa lata po ogłoszeniu teorii Darwina „O pochodzeniu gatunków” - wywołało wielką sensację.

Specjaliści z Europejskiego Centrum Promieniowania Synchrotronowego (ESRF) w Grenoble, użyli akceleratora cząstek - synchrotronu - jako gigantycznego aparatu rentgenowskiego, wytwarzającego cienką jak włos wiązkę promieniowania o wielkiej mocy.

Aby uzyskać obrazy szczątków 12 skamieniałych archeopteryksów, naukowcy posłużyli się znaną już starożytnym kamerą otworkową (camera obscura), która tworzy odwrócony obraz przedmiotów nie dzięki soczewce, ale otworkowi.

Wiązka przenikająca przez skamielinę ulegała rozproszeniu, a następnie - przechodząc przez otwór w ołowianej płytce - dała specyficzny wzór. Na jego podstawie można było zrekonstruować wewnętrzną budowę skamieniałego zwierzęcia.

Po raz pierwszy udało się otrzymać trójwymiarowy obraz szczątków archeopteryksa łącznie z niewidocznymi w normalnych warunkach kośćmi czy piórami. Nawet ślady po naczyniach krwionośnych wewnątrz kości można porównać ze współczesnymi ptakami.

Zanim zastosowano technikę camera obscura, nie udawało się badać większych skamieniałości konwencjonalnymi metodami w rodzaju tomografii komputerowej.

Naukowcy mają nadzieję, że dzięki nowym danym da się jednoznacznie ustalić, czy archeopteryksy były zdolne do lotu oraz szczegółowo wyjaśnić przebieg ich ewolucji.

Jeśli metoda okaże się skuteczna, jej zastosowanie może otworzyć nowy rozdział światowej paleontologii - czytamy w "BBC News".(PAP)

pmw/ krf/