Genetyczne podłoże skomplikowanego zachowania społecznego, jakim jest pływanie w ławicach, odsłaniają dwa opisane w magazynie badania, które sugerują, że nie jest ono wyuczone, a zależy od kilku elementów rybiego genomu.

Większość ryb formuje ławice w niektórych fazach swojego cyklu życiowego - wykazali badacze. To zachowanie wyewoluowało dla lepszej ochrony przed drapieżnikami, sprawniejszego zdobywania pożywienia i efektywniejszego pływania.

W odróżnieniu od chaotycznych tymczasowych grup, w których pływają ryby (z ang. shoal), zorganizowane ławice (z ang. school) wymagają skoordynowanych ruchów. Osobniki w takich ławicach muszą reagować na warunki z dużą precyzją, mieć świadomość swojej pozycji w grupie i odpowiadać szybko zarówno na zmiany prądów, jak i ruchy wewnątrz skupiska.

W jednym z nowych badań zespół biolog Catherine Peichel z Fred Hutchinson Cancer Research Center w Seattle (USA) pracował z 8-centymetrowymi rybkami z rodziny ciernikowatych, które zamieszkują słodkie i słone wody.

Poprzez krzyżowanie rybek skłonnych do tworzenia ławic z tymi mniej chętnymi zidentyfikowano fragmenty genomu odpowiadające za to zjawisko. Jeden z tych regionów jest powiązany również z rozwojem silnie wyspecjalizowanej struktury - linii bocznej, która jest wrażliwa na ruchy wody. Linia boczna zbudowana jest z ciałek zmysłowych neuromastów (podobnych do komórek rzęsatych w ludzkim uchu), umożliwiających rybom rejestrowanie zmian prądów wodnych i reagowanie na nie.

W ramach drugiego badania naukowcy prowadzeni przez Clifforda Tabina z Harvard Medical School w Bostonie obserwowali lustrzenie meksykańskie, również ośmiocentymetrowe słodkowodne ryby żyjące w rzekach czy jeziorach, a czasem w strumieniach w jaskiniach. Jaskiniowa odmiana jest ślepa i w większości cechuje ją albinizm. Ryby żyjące w otwartych wodach formują ławice, natomiast jaskiniowe nie, co sugeruje, że jednak wzrok jest istotny dla tego zjawiska. Po skrzyżowaniu tych dwóch odmian okazało się, że w toku ewolucji ryby zamieszkujące jaskinie utraciły umiejętność tworzenia ławic i utraciły wzrok w następstwie oddzielnych zdarzeń. To jest kolejny dowód na to, że tworzenie ławic wynika z genów - podkreślają badacze.

Oba zespoły zidentyfikowały jedynie region genomu, a nie konkretne geny kontrolujące to zjawisko.

Badacze pozostają jednak podzieleni w kwestii, czy te odkrycia mogą odnosić się do ludzi. Zdaniem Anny Greenwood z pierwszej ekipy można by przełożyć je na nasze skomplikowane zachowania społeczne. Jednak Tabin uważa, że jego badanie "nie wnosi nic na temat ludzkich zachowań społecznych". (PAP)

mrt/ agt/