Uniwersytet Harvarda oraz Instytut Technologiczny w Massachusetts (MIT), należące do najlepszych uczelni na świecie, założyły wspólnie w maju platformę z wykładami online dla studentów - edX. Obie uczelnie zainwestowały w projekt po 30 mln dolarów. Na razie wykłady są za darmo, ale w przyszłości może to być inwestycja dochodowa.

"Kiedy zaczynaliśmy, nikt nie miał pojęcia, jak to wyjdzie. Do dziś w naszych kursach uczestniczyło już ponad 700 tys. studentów z całego świata, a co miesiąc mamy 100 tys. nowych zapisów" - mówi PAP Michael Rutter, dyrektor ds. wykładów online na Harvardzie. Już w pierwszym kursie MIT pt. "Obwody i elektronika" wzięło udział 155 tys. studentów, znacznie więcej niż liczba wszystkich studentów w historii tej 150-letniej uczelni.

Większość studentów kursów edX mieszka poza USA. Np. w kursie z wprowadzenia do nauk komputerowych aż 80 proc. uczniów pochodziło z Ameryki Południowej i Azji Południowo-Wschodniej, a na zajęcia z metod ilościowych w badaniach klinicznych i zdrowia publicznego zgłosiło się ponad 8 tys. studentów z Indii. Jak dotąd we wszystkich kursach uczestniczyło w sumie prawie 6 tys. studentów z Polski.

"To początek rewolucji w nauczaniu", która umożliwi "demokratyzację dostępu do nauki na skalę, jakiej w historii jeszcze nie widzieliśmy" - przyznają rektorzy Uniwersytetu Harvarda i MIT, Drew Faust i Rafael Reif, w publikacji przygotowanej na spotkanie na szczycie, poświęcone przyszłości nauki online, które odbyło się w ubiegły weekend w Cambridge. Wystarczy pomyśleć o potencjale tysięcy zdolnych ludzi, którzy dziś nie są w stanie uczęszczać na studia, bo np. brakuje dróg, by mogli dojechać do najbliższego miasta. Tymczasem do internetu ma już dostęp 40 proc. ludności świata. 15-letni uczeń z Mongolii, który brał udział w jednym z kursów, uzyskał tak dobre wyniki w końcowym egzaminie, że teraz będzie studiował w MIT. Innemu odkrytemu talentowi Harvard zaproponował zrobienie doktoratu.

Kiedy jednak Harvard zaczynał projekt edX, słychać było sceptyczne głosy, bo przecież uczelnia słynie z przywiązania do nauki właśnie w Cambridge, w stanie Massachusetts, gdzie zapewnia studentom wszelkie wygody, w tym akademiki i ok. 100 bibliotek. W przeciwieństwie do innych znanych uczelni Harvard nie otwiera filii w innych częściach świata, nie prowadzi wymian studenckich. Nalega, by wszyscy studenci college\'u mieszkali razem w kampusie i wspólnie spożywali posiłki w harwardzkich stołówkach.

Na Harvardzie panuje przekonanie, że edukacja to nie tylko chodzenie na wykłady, ale też fizyczna obecność w zróżnicowanej grupie studentów, ich interakcje, udział w różnych stowarzyszeniach, wspólne dyskusje - uważa Andrzej Nowojewski, który na Harvardzie robi doktorat z matematyki; od jesieni jego zajęcia ze studentami będą także dostępne w internecie.

Tego bezpośredniego kontaktu z nauczycielem czy z innymi słuchaczami studia online nie zapewnią. Czemu więc Harvard zaangażował się w projekt, który przeczy jego tradycyjnemu charakterowi? Twórcy projektu zapewniają, że nauka na miejscu przetrwa niezależnie od rozwoju wykładów internetowych.

"Chcemy zwiększyć nasz zasięg w świecie, ale też poprawić nasze zajęcia na uczelni. Nazywamy to laboratorium nauczania" - wyjaśnia Rutter. Uczelnia może na dziesiątkach tysięcy internetowych studentów testować różne metody nauki, oferując trzy różne wykłady na ten sam temat. Prowadzący zajęcia mogą potem sprawdzić, który wykład oglądali studenci z najlepszymi wynikami na egzaminach. Dzięki temu Harvard może poprawić swe tradycyjne kursy.

Już dochodzi do spontanicznych kontaktów studentów internetowych mieszkających w tym samym regionie świata. W odpowiedzi na apele studentów, którzy mają problem z rozwiązaniem zadaniem, z pomocą natychmiast zgłaszają się inni. W przyszłości sam Harvard mógłby współorganizować spotkania studentów biorących udział w zajęciach online, np. co dwa dni kilkudziesięciu osób w Szanghaju.

Na razie uczelnia podchodzi jednak do wykładów online jak do eksperymentu; nikt nie wie, co z tego wyjdzie za 5-10 lat. Nie może sobie jednak pozwolić na to, by ubiegli ją inni. "Jeśli teraz tego nie zrobimy, to zrobią to za nas organizacje komercyjne, które określą przyszłość nauczania" - zauważa Rutter.

Harvard jest przykładem amerykańskiego podejścia do innowacji. "Ludzie nie boją się tutaj zmieniającego się świata i nawet chcą te zmiany wyprzedzać. Uczelnie brytyjskie, które też są tak dobre jak Harvard, nie odnajdują się w tej nowej rzeczywistości. Czekają i obserwują, co się dzieje na świecie. Dopiero, kiedy będą mieć pewność, że nie mogą uciec od tych zmian, będą je przyswajać, a wtedy może być za późno" - mówi Nowojewski.

Twórcy edX nie wykluczają, że w przyszłości wykłady online będą przynajmniej częściowo odpłatne. Zwłaszcza przy założeniu, że uczelnie wyższe z roku na rok dostają mniejsze dotacje od państwa, a amerykańska klasa średnia nie może płacić za edukację więcej niż obecnie. Uczelnie mogą zacząć pobierać opłaty za wydanie certyfikatu ukończenia kursu. Inną opcją jest sprzedawanie kursów innym uczelniom, np. uniwersytetowi w Warszawie czy Madrycie. Takie uczelnie będą mogły się reklamować jako te, na których część zajęć prowadzą wykładowcy z Harvardu.

Jesienią edX udostępni kurs nauk przyrodniczych dla humanistów pt. "Nauka i gotowanie". Ten kurs od kilku lat cieszy się niezwykłą popularnością wśród studentów. Jest przygotowany wspólnie ze słynnym szefem kuchni Ferranem Adrią, pionierem molekularnego gotowania z wykorzystaniem procesów chemicznych i fizycznych.

"To będzie pierwszy kurs online, w którym studenci będą wykonywać doświadczenia fizyczne - mówi Andrzej Nowojewski, który będzie jednym z prowadzących zajęcia. - Musimy tak je zaprojektować, by każda osoba na świecie, czy to w Bangladeszu, Ugandzie czy w Polsce, mogła we własnej kuchni przeprowadzić eksperymenty". W kontekście gotowania, jak powiedział, można tłumaczyć bardzo wiele nietrywialnych aspektów nauk przyrodniczych. Np. wytłumaczyć przejścia fazowe od wody do pary wodnej czy lodu albo eksperymentować z czekoladą, która występuje w sześciu różnych stanach krystalicznych.

Z Cambridge Inga Czerny (PAP)

icz/ mmp/ kar/