Na niezwykłe relikty badacze natknęli się w 2010 i 2011 roku w czasie analizy zdjęć satelitarnych. Potem w terenie wykonali nieinwazyjne badania geofizyczne. W ich wyniku zlokalizowali owalne założenie, składające się z dwóch koncentrycznych fos. Zewnętrzna mierzy około 180 m średnicy, a fosa wewnętrzna ok. 120 m średnicy.

"Niewątpliwie monumentalne założenie w Pietrowicach Wielkich jest wyjątkowym obiektem, i to nie tylko w skali Polski. Może się ono w znaczący sposób przyczynić do poznania życia dawnych ludzi oraz przemian zachodzących w ówczesnym społeczeństwie" – mówi dr Furmanek.

Archeolodzy zbadali zaledwie ok. 0,5 proc. powierzchni całego rondla, czyli 150 m kw. Dwa wykopy założono na obu fosach, a trzeci w przestrzeni pomiędzy nimi, w miejscach, gdzie wystąpiły zarejestrowane przez magnetometr koliste anomalie.

"Okazało się, że fosa wewnętrzna miała ok. 1,2 m głębokości, a fosa zewnętrzna ok. 3 m, ale należy pamiętać, że badania prowadzone była w najbardziej zniszczonej części stanowiska i sądzić należy, że ich pierwotna głębokość była przynajmniej 1 m większa" – wyjaśnia dr Furmanek.

W fosach odkryto fragmenty naczyń ceramicznych, wyrobów krzemiennych oraz kości zwierzęce. Znaczna część wykonana jest, zdaniem naukowców, w sposób charakterystyczny dla początków epoki brązu, co pozwala oszacować powstanie założenia najprawdopodobniej na ok. 4000 - 3700 lat temu. "Jednakże obecność nielicznych fragmentów naczyń neolitycznych nie wyklucza jeszcze jego starszej chronologii" – zastrzega kierownik badań.

Do wnętrza owalnej struktury prowadziły dwa wejścia: jedno od strony wschodniej, drugie od strony północno-zachodniej. Anomalia geomagnetyczna odnotowana w czasie badań magnetometrem znajdująca się przy jednym z wejść może sugerować możliwość istnienia w tym miejscu palisady.

Interesujące wyniki przyniosły wykopaliska pomiędzy fosami. Okazało się, że koliste anomalie magnetyczne są pozostałościami bardzo specyficznych jam, które w górnych partiach miały regularne, koliste zarysy o średnicy ok. 1-1,5 m, a wraz z głębokością znacznie poszerzały się na boki, mając w przekroju kształt trapezu, rozszerzającego się w stronę dna.

"Przypuszczamy, że są to piwniczki służące do przechowywania różnych produktów. W wykopanych w Pietrowicach jamach znaleziono resztki różnorodnych roślin. Analizuje je archeobotanik Agata Sady z Muzeum Śląskiego w Katowicach" – mówi szef wykopalisk.

Ciekawostkę stanowi fakt, że na dnie jednej z nich odkryto szkielet najprawdopodobniej młodej kozy. W drugiej na dnie znajdował się pochówek psa, kilkadziesiąt centymetrów wyżej poćwiartowane szczątki najprawdopodobniej cielaka. W kolejnej archeolodzy znaleźli na dnie warstwę spalenizny z fragmentami naczyń, kości zwierzęcych, narzędzi krzemiennych oraz szpil i szydeł wykonanych z kości zwierzęcych, a także szpilę i zawieszkę z miedzi lub brązu. Zdaniem dr. Furmanka znaleziska te są najprawdopodobniej ofiarami składanymi podczas specjalnych obrzędów czy innych działań rytualnych.

"Na razie zbyt wcześnie, by rozstrzygnąć, jaką rolę pełniło badane przez nas założenie. Obiekt ten nie zdradza łatwo swoich tajemnic, a wraz z kolejnymi pracami pojawiają się nowe zagadki. Możemy w tej chwili stwierdzić, że funkcjonował w początkach epoki brązu. Być może powstał już w okresie neolitu i kontynuowano jego użytkowanie później. Do czasu przebadania większej powierzchni, zwłaszcza partii położonych w jego centrum, nie możemy pewnie potwierdzić jego funkcji" – dodaje badacz.

Zdaniem dr. Furmanka mogło być to osiedle obronne, ale ze względu na swój kolisty, regularny kształt wyróżnia się spośród od innych znalezisk z tego czasu.

Badania zrealizowano w lipcu i sierpniu zeszłego roku w ramach projektu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki pt. „Narodziny nowego świata. Neolityczna transformacja i krajobraz kulturowy na Śląsku".

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/