O ile w innych rejonach świata cierniki potrafią żyć zarówno w słonej, jak i słodkiej wodzie, to te z Myvatn nigdzie się nie ruszają. Jak wykazały badania mózgi samców stały się w ich przypadku większe niż samic, co jest o tyle zaskakujące, że inne gatunki nie wykazują aż takich różnic, choć rozmiary ciała i tryb życia samca oraz samicy często znacznie się różnią.

Żyjące także w Polsce cierniki od dziesięcioleci były przedmiotem badań naukowców ze względu na ich skomplikowane rytuały godowe. Gdy zaczyna się sezon godowy, skóra samca staje się jaskrawoczerwona, a oczy zielononiebieskie. Jaskrawo ubarwiona ryba przystępuje wówczas do budowanie gniazdka z roślin i kamyków, spajanych wydzieliną wytwarzaną przez nerki.

Gdy budowla jest gotowa, samiec zaczyna przed nią "tańczyć", by przyciągnąć uwagę samicy. Samica bacznie ocenia wykończenie gniazdka i ubarwienie samca, a jeśli ocena wypadnie pozytywnie, składa jaja, które samiec niezwłocznie zapładnia. Następnie wyzwolona od ciężaru macierzyństwa samica oddala się, pozostawiając opiekę nad jajami samcowi. Ponieważ jajom zagrażają infekcje powodowane przez grzyby, samiec zapewnia im przepływ świeżej wody, intensywnie wachlując płetwami, a gdy jakieś jajo jednak się zarazi, zostaje odizolowane od reszty.

Aby się przekonać, jak różnica w zaangażowaniu m.in. w opiekę nad jajami, odbija się na rozwoju mózgu, Alexander Kotrschal ze szwedzkiego uniwersytetu w Uppsali dokonał sekcji 58 samców oraz 61 samic, po czym zważył ich mózgi. Przeciętnie mózg samca ważył 24,2 grama, natomiast samicy - tylko 19,7 grama.

Kotrschal podkreśla, że liczy się nie tylko rozmiar mózgu czy liczba neuronów, ale i liczba połączeń pomiędzy nimi. Wydaje się natomiast, że budowa gniazda, tańce godowe i opieka nad potomstwem wymagają większej inteligencji niż ocena tego, na ile zgodny z obowiązującymi trendami jest wygląd samca i jego nieruchomości. Z drugiej strony wysiłek organizmu związany z produkcją jaj może ograniczać możliwości rozwoju mózgu. Gonady samicy ciernika to około 40 proc. masy jej ciała i wymagają wiele substancji odżywczych.

Jednak na przykład u nietoperzy zaobserwowano odwrotną tendencję - to samce mogą mieć mniejsze mózgi, ale za to większe jądra.

PAP - Nauka w Polsce

pmw/ agt/ bsz