Bagna były obfitym źródłem roślinności i zwierząt. Uzupełniały więc zasoby żywności pochodzące z rolnictwa i hodowli oraz materiałów konstrukcyjnych - wyjaśnia Jennifer Pournelle z Uniwersytetu Karoliny Południowej.

Wraz z zespołem archeologów, Pournelle analizowała zdjęcia satelitarne i lotnicze południowego Iraku. Zauważyła, że wczesne osadnictwo mezopotamskie lokuje się na obszarach dawnych bagien, które osuszano od Średniowiecza.

Małe, umocnione osady budowano na wzgórzach ponad poziomem bagien. Zapewniały one schronienie przed zalaniem, dogodne miejsce dla przechowywania zapasów i z czasem stały się centrami religijnymi oraz administracyjnymi. Takie osady 4 tys. lat p.n.e. były zalążkami późniejszych miast.

Około 3500 r. p.n.e. centra osadnicze, jak Uruk - późniejsze pierwsze miasto i miejsce narodzin pisma - zaczęły się formować w małych deltach rzecznych, na północnej granicy bagien. Miały w ten sposób zapewnione miejsce do rozwoju przy jednoczesnym dostępie do ryb i ptaków obficie występujących na bagnach.

Zdaniem Pournelle, w badanym rejonie, 3 tys. lat p.n.e. nastąpił rozwój sieci kanałów. Było to spowodowane obniżeniem się poziomu wody w Zatoce Perskiej, a tym samym zmniejszeniem dostępu do żywności z bagien.

Nowa teza Pournelle obala, panujący od ponad 100 lat pogląd, że najwcześniejsze osadnictwo powstało na brzegach rzek. Zwolennikiem tego poglądu jest prof. Robert Adams z University of Chicago w Illinois. W latach 60. i 70. XX wieku prowadził on badania w południowym Iraku. Odnalazł wówczas ślady świadczące o tym, że wczesne osadnictwo było zlokalizowane wzdłuż kanałów i rzek.

Według Adamsa, uznawanego za specjalistę z dziedziny wczesnych cywilizacji Mezopotamii, praca zespołu Pournelle jest istotna, ale wymaga potwierdzenia w dalszych badaniach w terenie. Zespół zamierza je przeprowadzić jeszcze w tym roku. MMEJ

PAP - Nauka w Polsce

krf/bsz