"Wymazując Prusy z mapy Europy, władze alianckie jednocześnie wydały o nich sąd. Prusy nie były tylko jedną z niemieckich krain, równorzędną wobec Badenii, Wirtembergii, Bawarii czy Saksonii; były źródłem niemieckiej choroby nękającej Europę. Były powodem, dla którego Niemcy zawróciły z drogi pokoju i politycznego umiarkowania. +Jądro Niemiec stanowią Prusy+ - powiedział Churchill w brytyjskim parlamencie 21 września 1943 r. - +To źródło wciąż wybuchającej zarazy+. Usunięcie Prus z mapy politycznej Europy było zatem symboliczną koniecznością. Ich historia stała się zmorą ciążącą na umysłach żywych" - pisze Christopher Clark we wstępie do książki.

Prusy, które z ubogiego i słabo rozwiniętego państewka, hołdownika Polski, przeistoczyły się w jeden z najpotężniejszych krajów Europy, zawdzięczały swoją siłę przede wszystkim zdolnym, energicznym, lecz i autokratycznym władcom oraz uporczywemu dążeniu do doskonałości, przede wszystkim na polu bitwy. Według autora, były one wprawdzie znakomicie zarządzanym i oświeconym krajem, przypominały jednak wielkie i ponure koszary.

To z inicjatywy Prus nastąpiło w 1871 r. zjednoczenie Niemiec; to one pokonały Francję w XIX w., to one wreszcie odegrały kluczową rolę w dwóch ostatnich wojnach światowych. Jednakże stara pruska arystokratyczna elita, która pełniła funkcję rzeczywistej siły napędowej zjednoczenia Niemiec, straciła ostatecznie kontrolę nad hitleryzmem - potworem, którego sama stworzyła - czego następstwem była likwidacja Prus jako państwa przez Aliancką Komisję Kontroli w roku 1947.

"Książka ta traktuje o tym, jak powstały i jak zniknęły Prusy. Jedynie poprzez ocenę obydwu procesów możemy zrozumieć, jak państwo, które niegdyś miało niezwykle ważne miejsce w świadomości tak wielu, mogło tak gwałtownie i całkowicie zniknąć ze sceny politycznej, nieopłakiwane przez nikogo" - pisze Clark.

Autor podkreśla, że nie próbował doszukać się cnót i zbrodni w pruskiej historii, ani też porównywać ich ze sobą. "Nie staram się ekstrapolować +nauk+ ani też udzielać moralnych czy politycznych rad dla obecnego lub przyszłych pokoleń" - dodaje. Zapowiada, że czytelnik nie natknie się ani na ponure, żądne wojny, skolektywizowane państwo z niektórych prusofobicznych traktatów, ani też na przytulne, kominkowe sceny z tradycji prusofilskiej.

"Jako australijski historyk piszący w dwudziestopierwszowiecznym Cambridge na szczęście nie czuję obowiązku (ani pokusy) żałowania czy też sławienia pruskiej historii. Zamiast tego książka ma na celu zrozumienia sił, które stworzyły i zniszczyły Prusy" - deklaruje Clark.

Urodzony w Australii Christopher Clark jest znanym historykiem, profesorem europejskiej historii nowożytnej na uniwersytecie w Cambridge, członkiem tamtejszego ST. Catharine's College. Napisał m.in. "The Politics of Conversion", "Missionary Protestantism and the News In Prussia" (1995), "Kaiser Wilhelm II" (2000) i "Culture Wars. Secular - Catholic Conflict in Nineteenth - Century Europe" (2003). ESZ

PAP - Nauka w Polsce

agt/ kap/