"Jako Główna Książnica Wojska Polskiego realizujemy misję naukową - prowadzimy działalność naukowo-badawczą w zakresie nauk wojskowych i bibliotekoznawstwa. Z naszych zbiorów korzystają zarówno żołnierze zawodowi, pracownicy wojska, jak i studenci i uczniowie. Nasza biblioteka współtworzy narodowy zasób biblioteczny" - mówi dr hab. Aleksandra Skrabacz, dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. "Przez 90 lat istnienia nasza fundamentalna i ponadczasowa funkcja, czyli tworzenie, gromadzenie i upowszechnianie wiedzy z dziedziny nauk wojskowych nie uległa zmianie. Została jedynie dostosowana do potrzeb i oczekiwań współczesnych środowisk wojskowych i cywilnych. Centralna Biblioteka Wojskowa służy wiedzą, promując zarówno klasykę myśli wojskowej, jak i dorobek innych, pokrewnych dziedzin wiedzy równocześnie" - dodaje. Początki biblioteki sięgają tzw. "bibliotek podręcznych", tworzonych w czasie pierwszej wojny światowej przy instytucjach wojskowych i organizacjach paramilitarnych. Zalążkiem księgozbioru były zbiory Biblioteki Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu w Warszawie, powstałej w lutym 1917 r. Księgozbiór był dostępny dla pracowników Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu, innych departamentów i oficerów Legionów. W końcu 1918 r. bibliotekę Komisji Wojskowej podporządkowano Instytutowi Historyczno-Wojskowemu Sztabu Generalnego Wojsk Polskich. W styczniu 1919 r. biblioteka otrzymała nazwę Biblioteki Sekcji IV Departamentu Naukowo-Szkolnego Sztabu Generalnego Wojsk Polskich.

Centralna Biblioteka Wojskowa została powołana rozkazem Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Józefa Leśniewskiego 13 czerwca 1919 roku jako Główna Naukowa Książnica WP. Pierwszym dyrektorem został por. dr Marian Łodyński. W latach 1919 -1925 siedziba biblioteki znajdowała się w Pałacu Pod Blachą w Warszawie. W 1925 roku biblioteka otrzymała nowe pomieszczenia w budynku Sądów Wojskowych na Placu Saskim. W lipcu 1927 roku przeniosła się do dawnej Szkoły Podchorążych przy Al. Ujazdowskich 1/3. Tu znajdowała się do września 1939 roku. Podstawowym zadaniem Centralnej Biblioteki Wojskowej było gromadzenie, przechowywanie i katalogowanie piśmiennictwa wojskowego. Nowo powstała biblioteka objęła nadzór merytoryczny i służbowo-organizacyjny nad tworzonym systemem bibliotekarstwa wojskowego. W 1919 roku księgozbiór liczył 5654 woluminów książek i czasopism skatalogowanych oraz 2000 woluminów książek nieskatalogowanych. Do 1939 roku udało się tu zgromadzić ponad 500 tysięcy woluminów. Biblioteka była trzecią co do zasobności wśród światowych bibliotek wojskowych.

W pożarze we wrześniu 1939 roku spłonęły niemal wszystkie zbiory. Udało się uratować tylko 11 tysięcy woluminów. Jednak po Powstaniu Warszawskim i one zostały zniszczone. Nieliczne, które ocalały Niemcy wywozili do Oliwy, do Heeresarchiv-Zweigstelle Danzig, (filia poczdamskiego Centralnego Archiwum Wojskowego), do Gorbitsch koło Frankfurtu nad Odrą oraz do miejscowości Adelsdorf (Adelina) na Dolnym Śląsku.

Władze Polskiego Państwa Podziemnego zorganizowały akcję zabezpieczania zasobów bibliotek warszawskich. Kierował nią Stanisław Lorentz. Jednym z uczestników był Marian Łodyński, były dyrektor CBW. Akcja ta nazwana została "akcją pruszkowską" . Jej pomysłodawcom udało się namówić Niemców do wywiezienia zbiorów do warsztatów kolejowych w Pruszkowie. Wiele cennych książek zostało zamurowanych w piwnicach bibliotek warszawskich.

Decyzja o odbudowie bibliotekarstwa wojskowego została podjęta już w 1943 roku. Tę misję władze Polskiego Państwa Podziemnego powierzyły płk. dr. Marianowi Łodyńskiemu. W 1944 r. opracował on "Podręcznik polskiego bibliotekarza wojskowego". Jeszcze podczas trwania działań wojennych podjęto decyzję o odbudowie Centralnej Biblioteki Wojskowej. W październiku 1945 roku zbiory liczyły już 5 tys. woluminów.

Dziś zbiory główne to pięć magazynów bibliotecznych, w których zgromadzono ponad 294 tys. książek, 145 tys. woluminów czasopism, ponad 1670 mikrofilmów, 205 płyt CD. Wydzielono również liczący ok. 35 tysięcy woluminów druków zwartych oraz czasopism zbiór wydawnictw XIX-wiecznych. W magazynach głównych zgromadzono również cenne kolekcje, m.in. kolekcję księgozbioru z Biblioteki II Korpusu, przekazaną przez Instytut Sikorskiego w Londynie w 2001 r. Kolekcja stanowi specjalnie wydzielony zbiór i obejmuje 345 woluminów, wydanych w latach 1901 - 1945 oraz 31 pozycji XIX-wiecznych. Są wśród nich egzemplarze kupione przez żołnierzy gen. W. Andersa w latach 40-tych XX wieku z przeznaczeniem "Dla przyszłej CBW".

Biblioteka zgromadziła również bogaty, liczący ponad 400 tytułów zbiór prasy konspiracyjnej i emigracyjnej z okresu II wojny światowej i obejmująca ponad 2700 woluminów XIX- wiecznych druków zwartych kolekcja depozytowa Wojskowego Biura Badań Historycznych. W zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej znajdują się również mało znane instrukcje i regulaminy wojskowe. Na szczególna uwagę zasługują m.in. Instrukcja o pielęgnacji konia wojskowego (Łódź 1945 Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy), Instrukcja o gołębiach pocztowych (Warszawa 1923), Warunki techniczne materiałów wojskowych. Trąbka sygnałowa dla Kawalerji (Warszawa 1931, Ministerstwo Spraw Wojskowych. Departament Intendentury), Warunki techniczne materiałów wojskowych. Wózek do chleba ( Warszawa 1937, Ministerstwo Spraw Wojskowych. Departament Intendentury).

27 proc. zasobów CBW stanowią zbiory specjalne. Wśród rękopisów na szczególną uwagę zasługuje bogata kolekcja patentów oficerskich. Są wśród nich sygnowane przez gen. Tadeusza Kościuszkę (z 1794 r.), gen. Tomasza Wawrzeckiego (z 1794 r.), Wielkiego Księcia Konstantego (cztery dokumenty z lat 1818 - 1823), Józefa Piłsudskiego ( z lat 1932-1933), Ignacego Mościckiego ( z lat 1936-1937) i gen. Władysława Andersa ( z 1964 r.).

W CBW zgromadzono ponad 3 tysiące starych druków. Są to głównie prace historyczne, traktaty wojskowe, regulaminy i instrukcje, m.in. dzieło Hartmanna Schedla z 1497 r." Liber chronicarum" i "Taktyka" Józefa Łęskiego z 1794 r. napisana na prośbę Naczelnika Powstania Tadeusz Kościuszki. Zbiór kartograficzny liczy ponad 40 tysięcy pozycji. Wyróżnia się w nim atlas żeglarski holenderskiego hydrografa i sternika Lucasa J. Waghenauera "Spigel der Zeewart" (Amsterdam ok. 1600-1603 r.). To wydawnictwo posiada w swoich zbiorach obok CBW Biblioteka Narodowa we Francji oraz British Museum.

Poza tym, CBW ma w swoich zbiorach ponad 71 tys. dokumentów życia społecznego, m.in. druki ulotne. Do szczególnie cennych należy 35 druków ulotnych z powstania kościuszkowskiego, w tym ogłoszony 7 maja 1794 r. Uniwersał Połaniecki.

Zbiory ikonograficzne to m.in. grafika, pocztówki i fotografie, m.in. albumy z I wojny światowej dotyczące Legionów Polskich. "Chcemy odbudować sieć bibliotekarstwa wojskowego. Poczyniliśmy już pierwsze kroki w tym kierunku. W 2008 r. Centralna Biblioteka Wojskowa zainicjowała Ogólnopolskie Forum Wojskowych Bibliotek i Ośrodków Informacji Naukowej. Już teraz można mówić o pierwszych efektach wspólnego działania, które zaowocowało utworzeniem Centralnego Katalogu Zasobów Bibliotecznych, zawierającego bazy nie tylko bibliotek wojskowych, ale także innych służb, inspekcji i straży, działających na rzecz bezpieczeństwa narodowego. Kolejnym etapem wspólnego działania jest założenie Wojskowej Biblioteki Cyfrowej +ZBROJOWNIA+, która wykorzystując nowoczesne formy przekazu, eksponowałaby dorobek wielu instytucji związanych z wojskiem" - mówi dr Skrabacz.

Centralna Biblioteka Wojskowa wpisuje się w program profesjonalizacji armii. Jak podkreśla dyrektor, to właśnie tu młodzi ludzie mogą poczuć przedsmak wojska i zawodu żołnierza. "Mając to na uwadze, swoją działalność merytoryczną biblioteka kieruje do różnych środowisk, zwłaszcza młodzieżowych - prowadząc lekcje historyczne oraz środowisk studenckich - przez praktyki. Organizujemy również konferencje, promocje i wystawy. Chcemy w ten sposób wzmocnić więź międzypokoleniową i upamiętnić doświadczenia poprzednich pokoleń" - dodaje.

Bibliotek przystąpiła do wdrażania najnowszej technologii informatycznej w dziedzinie bibliotekarstwa. Nowoczesny system informatyczno-biblioteczny umożliwi wolny dostęp do księgozbioru, samodzielne wypożyczanie oraz oddawanie książek, dzięki zamontowaniu tzw. "wrzutki" w zewnętrznej ścianie budynku o dowolnej porze dnia i nocy.

9 listopada 2007 roku Centralna Biblioteka Wojskowa otrzymała imię Marszałka Józefa Piłsudskiego. ESZ

PAP - Nauka w Polsce

agt/