W szesnastym wieku Burbonowie rządzili najpierw w Nawarrze i Francji. Dwa wieki później członkowie burbońskiej dynastii zdobyli trony Hiszpanii i południowych Włoch. Obecny król Hiszpanii, faktycznie jest monarchą burbońskim. Henryk IV z Gaskonii, został królem Francji po zamordowaniu w 1589 roku ostatniego monarchy z dynastii Walezjuszów. Władcy burbońscy, jacy po nim nastąpili, włącznie z Ludwikiem XIV, Królem-Słońce i Ludwikiem XV panowali w okresie, kiedy Francja była główną siłą militarną w Europie i kiedy prym wiedli jej artyści.

W czasie swego panowania Burbonowie dążyli do przywrócenia prestiżu monarchii, która była przez długi czas źródłem i symbolem narodowej tożsamości. Oznaka ich sukcesu pozostaje pałac w Wersalu - jeden z cudów współczesnego świata. Jednakże w ciągu zaskakująco krótkiego okresu dynastia ta została zmieciona z powierzchni przez siły, których nie rozpoznała ani nie rozumiała.

Autokratyczne rządy Francji, pod którymi arystokracja w przeważającym stopniu była wyłączona spod opodatkowania, w osiemnastym wieku doprowadziły do poważnych napięć, zarówno politycznych, jak i finansowych. Shennan przypomina, że zwołanie Stanów Generalnych oznaczało rzeczywisty upadek monarchii burbońskiej. Stawało się oczywiste, że "w czasie panowania Ludwika XVI, magia Burbonów zniknęła". 14 lipca 1789 roku zdobyto symbol władzy ancien regime\\'u - Bastylię. Paryski motłoch obnosił po ulicach zatkniętą na pice głowę Launay\\'a - naczelnika więzienie. Kiedy król i jego rodzina zostali zamknięci w więzieniu Temple, zaczął się ostatni etap monarchii Burbonów. San Juste wygłosił swoje słynne zdanie: "Żaden człowiek nie może królować niewinnie". Wiadomo było, że król zostanie skazany. Pozostawała jedynie kwestia ogłoszenia wyroku śmierci. Król zdawał sobie sprawę z tego, że czeka go śmierć. Jak pisze Shennan, Ludwik XVI miał zostać ofiarą czegoś, na co następne pokolenia znajdą nazwę: proces pokazowy i pragnął dowieść, że jego wrogowie mogą orzec go winnym jedynie lekceważąc prawo. Wiedział, że historia go zrehabilituje. 15 stycznia 1793 r. kwestia królewska znalazła się w porządku obrad. "Czy ten oto Ludwik Kapet, król Francuzów, jest winny spisku przeciwko wolności i podejmowania prób przeciwko bezpieczeństwu państwa? Tak lub nie?" Nikt nie zagłosował przeciw. Ludwik XVI został skazany. Egzekucję wyznaczono na 21 stycznia 1793 roku. Shennan przypomina opinię Lazara Carnota, późniejszego ministra wojny Napoleona Bonaparte i jednego z tych, którzy głosowali za ścięciem króla na temat władcy: "Najlepsza część króla musiała ucierpieć za najgorszą. Swoich męczenników mają zarówno złe sprawy, jak i dobre". 15 października 1793 roku wyrok wydano na Marię Antoninę, małżonkę królewską. Konwent Narodowy wydał dekret na mocy którego monarchia jako ustrój państwowy została zakazana. Jak pisze autor wydawało się, że Burbonowie przegrali i to w sposób nieodwracalny. W tym czasie wciąż toczyła się rewolucja, a młody generał Bonaparte był na dobrej drodze, by tryumfujące dźwięki Marsylianki usłyszeli mieszkańcy wielu krajów Europy i świata.

Za Napoleona Burbonowie przebywali na wygnaniu. Po Stu Dniach i klęsce Napoleona pod Waterloo, monarchia Burbonów powróciła jeszcze raz do władzy. Burbonowie nadal rościli sobie prawo do korony. W ciągu piętnastu lat swojej władzy nie zdołali jednak odbudować swojej potęgi. Jak podkreśla J.H. Shennan Sto Dni nie rozbudziło powszechnych entuzjastycznych nastrojów w stosunku do rządów Ludwika XVIII. Na południu kraju szalał terror, podsycany przez ekstremalnych rojalistów, zwolenników następcy tronu, hrabiego d\\'Artois. Naród musiał znosić obecność obcych wojsk i do 1818 r. płacić reperacje wojenne.

J.H. Shennan jest emerytowanym profesorem historii na uniwersytecie w Lancaster. Napisał m.in.: "Rząd i społeczeństwo we Francji w latach 1461-1661", "Parlament Paryża" i "Filip, diuk Orleanu, regent Francji". ESZ

PAP - Nauka w Polsce

bsz