Obchodom 90-lecia restytucji żubra, czyli rozpoczęcia prac nad uratowaniem tego gatunku od zagłady i przywrócenia go do życia na wolności w Puszczy, będzie towarzyszyć okolicznościowe, wybrane w konkursie logo. Jego autorami są dr hab. Rafał Kowalczyk (dyrektor) i dr Tomasz Samojlik z Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży.

Białowieski Park Narodowy (BPN) jest najstarszym polskim parkiem narodowym. W Puszczy Białowieskiej, na wolności, żyje największe w Polsce i na świecie stado żubrów. Ich liczba przekracza 500. Żubr to największy europejski ssak lądowy. Zwierzę jest pod ochroną.

Dyrektor Białowieskiego PN dr Michał Krzysiak powiedział PAP, że jednym z planowanych wydawnictw będzie album poświęcony restytucji żubra autorstwa dr Zbigniewa Krasińskiego pt. "Żubr-potęga i majestat". Nie zabraknie innych wydawnictw popularno-naukowych. Na maj i wrzesień zaplanowano konferencje poświęcone tematyce ochrony żubra.

Rocznica restytucji odnosi się do przywiezienia 19 września 1929 r. do specjalnej zagrody w Puszczy Białowieskiej z ogrodu zoologicznego w Berlinie pierwszych żubrów, które dały początek następnym. Michał Krzysiak i współautorzy (Magdalena Larska, Jerzy Dackiewicz, Krzysztof Anusz) przypominają w najnowszej publikacji w piśmie "Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody", że był to samiec o imieniu Borusse, do którego dowieziono samicę Bisertę.

"Żubry (Bison bonasus) w stanie wolnym przetrwały do początku XX w., tylko w Puszczy Białowieskiej i na Kaukazie. W wyniku działań I wojny światowej w Puszczy Białowieskiej, zostały zabite wszystkie wolno żyjące żubry nizinne. W maju 1923 r. na Międzynarodowym Kongresie Ochrony Przyrody w Paryżu, przedstawiono program restytucji żubra na terenie Puszczy Białowieskiej, w tym samym roku zostało założone Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra" - przypominają początki restytucji autorzy publikacji.

W odtworzeniu populacji żubra w Puszczy Białowieskiej brało udział dziewięć osobników. "Pomyślny rozwój hodowli sprawił, że pod koniec 1939 r. Polska posiadała 37 żubrów z czego w rezerwacie hodowlanym Parku Narodowego w Białowieży (ówczesna nazwa BPN) przebywało 16 żubrów, w tym 7 należało do linii białowieskiej i 9 linii białowiesko-kaukaskiej. Na całym świecie było wówczas 115 żubrów" - podają autorzy publikacji w "Parkach Narodowych i Rezerwatach Przyrody".

Przypominają też, że lata 1920-28 były jedynym okresem, kiedy w Puszczy Białowieskiej nie było żubrów, a np. w XIX w. było ich rekordowo dużo - 1,8 tys. Od 1931 r. działa spis genealogiczny żubrów, który nazwany jest "Księgą Rodowodową Żubrów". Redakcja tej księgi od 1991 r. działa w Białowieskim Parku Narodowym.

W artykule podano, że w okresie powojennym, z Ośrodka Hodowli Żubrów w Białowieży wywieziono do innych ośrodków hodowlanych w kraju i za granicą 620 żubrów. Obecnie - według danych Księgi Rodowodowej Zubrów - zwierzęta te żyją w 30 krajach w Europie, a także w Brazylii i Kanadzie.

”Pomimo, że żubry zostały uratowane od zagłady po I Wojnie Światowej, to wciąż pozostają gatunkiem zagrożonym. Zmiany środowiskowe, a także działalność człowieka przyczyniły się do obserwowanego wzrostu ryzyka powstania i ponownego pojawienia się patogenów" - piszą autorzy artykułu.

Dodają, że w ostatnich latach obserwowany jest "wzrost znaczenia nowych, nieznanych lub niewystępujących dotąd w danej szerokości geograficznej patogenów", które mogą mieć "istotny" wpływ na zdrowie żubra. Dodają, że może to być związane np. ze zmianami zachodzącymi w środowisku, aktywnością człowieka, ale też np. coraz lepszą diagnostyką chorób. 

PAP - Nauka w Polsce, Izabela Próchnicka

kow/ pat/