Nauka dla Społeczeństwa

28.03.2024
PL EN
13.03.2018 aktualizacja 13.03.2018

Mrówka, świstunka - dobre sąsiadki

Świstunka leśna, fot. Wikipedia (CC-by-sa ver. 3.0) Świstunka leśna, fot. Wikipedia (CC-by-sa ver. 3.0)

Żyjące w Puszczy Białowieskiej świstunki leśne mogą odnosić korzyści z obecności w ich gniazdach... mrówczych larw, które niszczą ektopasożyty żywiące się ptasią krwią. Naukowcy przyjrzą się temu nieopisanemu dotąd sąsiedztwu.

W ściankach gniazd świstunek leśnych - małych ptaków gniazdujących na ziemi, żyją i mają się dobrze larwy mrówek. To może oznaczać, że mrówki kolonizują gniazda. Mechanizm tego procesu oraz konsekwencje sąsiedztwa mrówek i ptaków dla obu stron układu nie są jednak znane. Obie grupy zwierząt zajmują podobne mikrosiedliska, a ich lęgi synchronizują się ze sobą. Kolonizacja mogłaby być przypadkowa lub celowa. Może też nieść korzyści dla jednej lub obu stron tego układu.

Sprawdzi to dr inż. Marta Anna Maziarz z Muzeum i Instytutu Zoologii Polskiej Akademii Nauk. Jej badania będą finansowane ze środków konkursu Sonata Narodowego Centrum Nauki.

Gniazda zapewniają pisklętom ochronę przed drapieżnikami, wilgocią i ekstremalnymi temperaturami. Badaczka przypomina, że bywają one zarazem siedliskiem innych organizmów - ptasie gniazda są wykorzystywane przez różne bezkręgowce, które żywią się krwią piskląt (ektopasożytów), albo które polują na inne owady zamieszkujące gniazda lub żywią się materiałem gniazdowym.

W polskiej części Puszczy Białowieskiej przyrodnicy systematycznie zauważają obecność larw mrówek w gniazdach świstunek. Dr Maziarz opisuje całe spektrum zjawisk z tym związanych. Oto około połowy kwietnia świstunki przylatują z zimowisk z Afryki równikowej do Puszczy Białowieskiej (na lęgowiska) i z miejsca przystępują do budowy gniazd. Gniazda w kształcie kopuły zbudowane są z liści, traw i mchu. Usytuowane są w pobliżu roślinnych kęp, przy leżących kłodach lub gałęziach oraz na niewielkich pagórkach - czyli w miejscach, które równie dobrze mogą być zajmowane przez mrówki. W tym samym okresie w tzw. "solariach", czyli nadziemnych częściach mrowisk, można znaleźć larwy mrówek. Położeniem i strukturą solaria mogą czasem przypominać gniazda świstunek.

Badaczka przypuszcza, że gniazda świstunek mogą zapewniać warunki sprzyjające rozwojowi mrówek. Larwy mogą tam zdobyć pokarm bogaty w białko, czyli inne owady zamieszkujące gniazdo. W efekcie ptaki nie muszą znosić tak dużej liczby ektopasożytów, żywiących się ich krwią.

W ramach swoich badań dr Maziarz wyjaśni, czy współwystępowanie tych dwóch grup zwierząt jest wynikiem przyciągań międzygatunkowych. Zaobserwuje, czy współżycie mrówek i świstunek przynosi korzyści jednej - czy obu stronom układu. Badania zostaną przeprowadzone w Puszczy Białowieskiej - lesie o charakterze pierwotnym, gdzie człowiek nie ingerował w przyrodę.

"Celem tych badań będzie sprawdzenie, czy świstunki budują gniazda w pobliżu mrowisk częściej niż losowo, umożliwiając w ten sposób mrówkom kolonizację ich gniazd, oraz czy obecność lęgów mrówek w gniazdach świstunek jest korzystna dla właścicieli gniazd" - zapowiada dr Maziarz.

Jej współpracownicy przetestują hipotezę, zgodnie z którą obecność mrówek powoduje zmniejszenie liczby ektopasożytów, co ma pozytywny wpływ na wzrost i przeżywalność piskląt świstunek. Naukowcy określą, jakie czynniki wpływają na częstość kolonizacji gniazd świstunek przez mrówki.

"Jeżeli mrówki odnoszą korzyści z użytkowania gniazd świstunek, powinny one najczęściej kolonizować te gniazda ptaków, które będą zapewniać najkorzystniejsze warunki dla rozwoju ich larw. Można przypuszczać, że będą to gniazda izolujące od warunków zewnętrznych, zbudowane z większej ilości określonych materiałów, np. liści, traw, lub mchu, odpowiednio nasłonecznione i cieplejsze" - stwierdza badaczka.

Przenoszenie larw w nowe miejsca jest niebezpieczne, dlatego naukowcy przypuszczają, że mrówki

zajmują gniazda ptaków znajdujące się najbliżej ich dotychczasowych mrowisk. Sądzą też, że mrówki chętniej kolonizują gniazda świstunek w najchłodniejszych sezonach, z intensywnymi opadami. Badania m.in. pozwolą wyjaśnić istnienie i charakter nieopisanych dotąd interakcji międzygatunkowych w ekosystemach leśnych. Dzięki temu, że obserwacje będą prowadzone w lesie o charakterze pierwotnym, naukowcy będą mogli wyjaśnić, czy człowiek - modyfikując środowisko, zaburza współzależności między różnymi organizmami leśnymi.

PAP - Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/ zan/

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

Copyright © Fundacja PAP 2024