Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN finalistą, w kategorii Instytucja, XIII edycji konkursu Popularyzator Nauki, organizowanego przez serwis PAP - Nauka w Polsce oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

"W czasach głębokiego podziału między ludźmi i rosnącego braku zaufania, jedną z nielicznych rzeczy, które mogą łączyć, jest właśnie nauka" - głoszą pracownicy Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN. Zatrudnieni tu badacze chcą "pokazać całym pokoleniom, że nauka, rozwój intelektualny, jest we współczesnym świecie czymś bardzo ważnym". Dlatego pozostają w kontakcie ze społeczeństwem, popularyzują wyniki swojej pracy, pokazują wynalazki, tłumaczą odkrycia.

Europejska Noc Naukowców w ciągu ostatnich czterech lat w Olsztynie zaspokoiła apetyt na naukowe odkrycia niemal 50 tys. osób. To okazja, aby osobom niezwiązanym z nauką pokazywać znaczenie efektów pracy badaczy w codziennym życiu, i by zwiększać społeczną aprobatę dla publicznego finansowania sektora nauki. Propagowanie kariery badawczej wśród młodzieży jest jednym z ważniejszych celów tej – jednej z największych – imprezy popularyzującej naukę, koordynowanej przez Instytut.

Na olsztyńskiej starówce placówka organizuje również piknik "Nauka też Sztuka!". Impreza integruje środowiska naukowe kilkunastu instytutów PAN z całego kraju. "Wyprowadzając naukę z niedostępnych laboratoriów do centrum miasta staramy się dotrzeć do sceptyków odkryć naukowych, którzy czasami po raz pierwszy mają możliwość przyjrzenia się efektom pracy badaczy z bliska i przekonać, jak ważną rolę odgrywają one w naszym codziennym życiu" - tłumaczą organizatorzy. Piknik odbywa się w dniach wolnych od szkoły, co umożliwia udział w edukacyjnych warsztatach i pokazach zarówno dzieciom, jak i ich rodzicom, którzy – zdaniem naukowców - odgrywają kluczową rolę w inspirowaniu swoich pociech do odkrywania w sobie określonych pasji.

PRZEPIS NA UDANĄ POPULARYZACJĘ: ELEMENT MAGII

"Można wiele rzeczy wyjaśnić, ale aby prawdziwie zaciekawić, potrzebny jest właśnie element magii, zaskoczenia – efekt WOW! Kontrolowane wybuchy, efektowne pokazy i kolorowe doświadczenia na stałe już wpisały się w popularno-naukowe resume Instytutu. Przekazując trudne zagadnienia posługujemy się też +przedmiotami+, które nasi widzowie znają na co dzień" - tłumaczą naukowcy.

I tak okazuje się, że własnoręcznie stworzone DNA ze słodkich żelków jest doskonałym przewodnikiem po meandrach genetyki - tak cennym, że najmłodsi nie ulegają słodkiej pokusie i studiują je jeszcze w domach. Z kolei warsztaty pod tajemniczą nazwą "Glutologia" skutecznie przybliżają najmłodszym zjawiska cieczy nienewtonowskich.

Kluczem do sukcesu popularyzatorskiego jest zabawa. W jednym z laboratoriów Instytutu stworzony został pokój pełen naukowych zagadek "Escape the Lab". Aby z niego uciec, należy wykonać serię eksperymentów, dokonać kilku odkryć i znaleźć odpowiedzi, które będą kluczem do rozwiązania zagadki.

Podczas spotkań z ekspertami instytutu widz ma możliwość poddania dyskusji i weryfikacji u źródła "faktów", które zna z różnych przekazów medialnych. Uczony jest umiejętnego wyszukiwania informacji, ale przede wszystkim radzenia sobie z nią. Podczas imprez organizowany jest też naukowy speed dating, stand-up z naukowcem i wiele innych.

"Przybliżając publice zagadnienia kontrowersyjne, często budzące skrajne emocje, takie jak np. GMO czy in vitro, stawiamy na bezpośredni kontakt z naukowcem - ekspertem, skracając dystans, budując zaufanie i dając obywatelowi możliwość zdobycia informacji z pierwszej ręki" - podsumowują popularyzatorzy.

NAUKOWIEC - NIE TYLKO "SIEDZI" W LABORATORIUM

Instytut organizuje konkursy fotograficzne i filmowe: Nauka, to mnie fascynuje; Nakręć się na naukę; Naukowiec po godzinach (skierowany do studentów i doktorantów, którzy - przedstawiając swoje pasje - udowadniają, że nie spędzają całych dni jedynie w laboratorium).

W bibliotece na olsztyńskiej starówce wystawione zostały prace, przedstawiające mikroskopowe obrazy przedmiotów, które używamy na co dzień. Odwiedzających zobaczyli tam m.in. zdjęcia 1000-krotnego powiększenia jeansu. W Galerii Marszałkowskiej odbyła się wystawa zatytułowana "Tkanki ze szkła", na której można było podziwiać kilkumetrowe witraże autorstwa prof. Barbary Gawrońskiej–Kozak, która na co dzień pracuje w Instytucie nad aspektami bezbliznowego gojenia się ran. Witraże przedstawiały jej obserwacje różnorodnych tkanek widzianych w obiektywie mikroskopu, m.in. skóry, białej i brązowej tkanki tłuszczowej, zapładnianej komórki i inne. W Muzeum Nowoczesności zaprezentowano z kolei wystawę zdjęć pokazujących mieszkańców Stacji Badawczej PAN w Popielnie – bobry, krowy, jelenie i dożywotniego mieszkańca Stacji – żubrobizona Brutusa.

Dużym zainteresowaniem cieszą się popularnonaukowe blogi pracowników Instytutu (np. Alergia to styl życia a nie wyrok). Pracownicy Instytutu popularyzują naukę również przez komentarze i wypowiedzi dla rozgłośni radiowych, stacji telewizyjnych i poprzez artykuły popularyzujące naukę w czasopismach i gazetach. W ostatnich latach Instytut był wydawcą 55 artykułów popularno-naukowych w dodatku do lokalnej prasy zatytułowanym "Nauka dla Europy Regionu i Świata" oraz ponad 120 publikacji dostępnych w serwisach naukowych.

DZIECI TO MŁODZI BADACZE

Kilka razy w roku Instytut otwiera podwoje, by dopuścić pasjonatów nauki do niedostępnych na co dzień laboratoriów, m.in. laboratorium sensorycznego, gdzie goście próbują sił w ocenie walorów smakowych i zapachowych produktów, trafiających później na półki sklepów i stoły. W laboratorium mikrobiologicznym testują wiedzę nt. żywności i żywienia, poznają bakterie obecne w naszym menu, uczą się dbać o higienę rąk, próbują liofilizowanych owoców i oglądają sprzęt badawczy.

Ważną częścią misji popularyzacyjnej jest organizacja interaktywnych warsztatów w szkołach Olsztyna i poza nim - zwłaszcza w miejscowościach, gdzie eksperymenty dzieci znają tylko z filmów, a narzędzia pracy naukowców to dla nich pojedyncze eksponaty w zamkniętej na klucz, przeszklonej szafie. Młodzi naukowcy z Instytutu kilkanaście razy w roku odwiedzają uczniów i dostarczają nauczycielom gotowe scenariusze dotyczące przekazywania młodzieży określonych, inspirujących zagadnień. Natomiast mobilne warsztaty mają zwiększyć świadomość na temat zdrowego odżywiania już u najmłodszych. W ostatnich dwóch latach w warsztatach prowadzonych przez doktorantów wzięło udział ok. 1500 osób.

Instytut jest honorowym patronem olsztyńskich konferencji Polskiej Akademii Dzieci, organizowanych w partnerstwie z Olsztyńskim Planetarium i Obserwatorium Astronomicznym. Podczas cyklicznych spotkań młodzi naukowcy w wieku od 6 do 12 lat prowadzą "wykłady", eksperymentują w laboratoriach Instytutu i przedstawiają własne odkrycia. W ostatnich dwóch latach odbyło się 14 konferencji PAD, w której uczestniczyło ok. 2400 uczniów.

Od 2016 roku tutejsi naukowcy organizują popularnonaukowe warsztaty dla uczestników zorganizowanych ferii zimowych, którzy czas wolny chcą spędzić na eksperymentowaniu, tworzeniu i poznawaniu naukowych odkryć. Młodzi badacze przyglądają się pracy mikrobiologów, tworzą własne preparaty i oglądają je pod mikroskopem. Budują też własne bakterie, ucząc się rozróżniać te korzystne dla naszego zdrowia od tych, które powodują choroby. Powodzeniem cieszą się warsztaty i pokazy, np. komponowania kremów pielęgnacyjnych, Triki Fizyki czy Hipnotyzująca Chemia.

OLSZTYN – OD BAŁTYKU PO TATRY

Mobilne laboratorium ochrony bioróżnorodności podróżuje od Bałtyku po Tatry i przybliża społeczeństwu badania nad ocalaniem gatunków zagrożonych wyginięciem. W ten sposób goście festiwali naukowych na terenie całego kraju, konferencji, warsztatów, uczniowie szkół, ale także hodowcy, uczą się proekologicznych postaw oraz poznają zagadnienia kriokonserwacji i tworzenia banków nasienia, swoistej Arki Noego dla gatunków, których jest na świecie co raz mniej. Wszystkie pokazy i doświadczenia odbywające się w laboratorium są dostosowane do zróżnicowanych pod względem wiekowym jak i poziomem merytorycznym grup odbiorców.

Od 11 lat olsztyńscy badacze uczestniczą w Pikniku Naukowym Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Instytut wziął też udział m.in. w Akademii Młodych Noblistów, Festiwalu Sportu i Nauki, Wariacjami z Nauką w Ełckim Parku Naukowo-Technologicznym, Uniwersytecie Dzieci, pikniku Ogrodu Botanicznego PAN w Powsinie. Naukowcy prowadzili kampanią na rzecz profilaktyki chorób nowotworowych - Bezpieczna Przyszłość.

Od 2017 roku Instytut jest członkiem porozumienia instytucji non-profit ukierunkowanych na rozwój społeczeństwa oparty na edukacji, nauce, technice i innowacji. Porozumienie Społeczeństwo i Nauka SpiN przygotowuje SPiN Day, a olsztyńska placówka organizuje w swojej siedzibie interaktywnych warsztatów i pokazów otwartych dla wszystkich zwiedzających

PAP – Nauka w Polsce

kol/ zan/