<strong>Do powstania przed 40 laty Uniwersytetu Śląskiego przyczyniły się okoliczności polityczne 1968 r., ale też wcześniejsze dążenia śląskich elit - by w tym przemysłowym regionie utworzyć uczelnię mogącą stać się dla niego zapleczem intelektualnym i naukowym.</strong> W 40. rocznicę utworzenia Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach jego władze zorganizowały konferencję naukową nt. rozwoju edukacji i nauki na Górnym Śląsku. Związany przez lata z katowicką uczelnią historyk prof. Maciej Salamon z Uniwersytetu Jagiellońskiego przygotował wykład o śląskiej drodze do powstania uniwersytetu.
Młody naukowiec wystosował swój pierwszy apel o powołanie śląskiego uniwersytetu w 1929 r. Realizacja pomysłu była jednak nierealna. W latach 20. liczba osób z cenzusem akademickim była w regionie znikoma, a społeczeństwo nie dostrzegało potrzeby kształcenia wyższego.
Powołane w dwudziestoleciu międzywojennym z inicjatywy wojewody śląskiego, Michała Grażyńskiego Instytut Pedagogiczny i Instytut Śląski miały być przyczółkami do wykształcenia w Katowicach środowiska naukowego zdolnego do utworzenia uniwersytetu. Powstanie takiej uczelni uniemożliwił jednak wybuch wojny.
Pierwsze powojenne projekty utworzenia na Śląsku uniwersytetu zostały odrzucone przez władze centralne - oficjalnie z powodu braku kadry naukowej i bliskości Uniwersytetu Jagiellońskiego. W regionie mogła powstać tylko uczelnia pedagogiczna. Jednocześnie zlikwidowano oba nowo odrodzone regionalne instytuty naukowe.
W latach 50. śląskie elity wypracowały dwie koncepcje utworzenia w regionie uniwersytetu - kojarzone z prof. Józefem Pieterem i prof. Kazimierzem Popiołkiem. Pieter - jako rektor katowickiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej - zamierzał oprzeć budowę uniwersytetu o swoją uczelnię. Popiołek (związany ze Śląskim Instytutem Naukowym powołanym w 1958 r.) chciał utworzenia uniwersytetu opartego o kadrę z innych ośrodków akademickich.
Decyzja o utworzeniu Uniwersytetu Śląskiego - poprzez połączenie WSP i powstałej w 1963 r. katowickiej filii UJ - zapadła w marcu 1968 r. i początkowo objęta była tajemnicą z obawy o reakcje macierzystej krakowskiej uczelni. Sekretarz katowickiego komitetu wojewódzkiego Zdzisław Grudzień ogłosił tę decyzję na posiedzeniu senatu, co świadczyło o zaakceptowaniu planów przez władze w stolicy.
W tym czasie w Katowicach odbywały się strajki z udziałem studentów. Według Salamona, istnieje teza, że decydujące dla powstania UŚl znaczenie miały tzw. wypadki marcowe. Zgodnie z nią, oddzielenie filii od UJ miałoby zabezpieczyć śląską młodzież przez "złym wpływem krakowskiej uczelni".
Podczas inauguracji nowego śląskiego uniwersytetu rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Mieczysław Klimaszewski akcentował tempo utworzenia UŚl. "Nie wymagajcie oświadczeń, że bardzo cieszymy się z tego powodu - bo któraż matka będzie się cieszyła z usamodzielnienia córki w zbyt młodym wieku, a Filia nasza usamodzielniła się przez mariaż z Wyższą Szkołą Pedagogiczną zaledwie w piątym roku swojego życia" - mówił.
Prof. Salamon ocenił jednak, że z perspektywy praktyki ostatnich lat, "gdy w najlepszym razie powoływanie uniwersytetów polega na połączeniu paru istniejących szkół, a często jedynie na zmianie nazwy", założenie Uniwersytetu Śląskiego było aktem przygotowanym znacznie bardziej solidnie.
"Formułowanie ambitnych strategii z zaangażowaniem władz i działaczy regionu, a także uczonych o autentycznym doświadczeniu akademickim pozwoliły Katowicom ustalić wysoki standard wymagań stawianych nowej uczelni, do którego należałoby odwoływać się w dzisiejszej praktyce rozwoju szkolnictwa wyższego" - skonkludował. RAC/MTB
PAP - Nauka w Polsce
bsz/tot
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
