Świadczy o tym akt z 1427 roku, wystawiony przez biskupa krakowskiego, Zbigniewa Oleśnickiego. W czasach Krzywoustego dokument był w Polsce jeszcze rzadko używany; z tego powodu więc dokumentu fundacyjnego nie posiada żadne z XI- i XII-wiecznych opactw benedyktyńskich – uważa badacz historii Kościoła.

Legenda - której początek dał zapis w kronice Jana Długosza - głosi, że przed tysiącem lat, z woli króla Bolesława Chrobrego, na Łyścu, górze pogańskimi obrzędami słynącej, stanął klasztor, w którym władca osadził mnichów z zakonu benedyktynów, aby krzewili nową wiarę. Od Emeryka, księcia węgierskiego, mnisi mieli otrzymać relikwie drzewa Krzyża Świętego.

Historia przesuwa fundację klasztoru o ponad sto lat, a przybycie relikwii wiąże z początkiem XIV wieku. Ugruntowana przez stulecia tradycja stała się jednak pretekstem do ogłoszenia w tym roku jubileuszu pod nazwą "Świętokrzyskie Milenium 2006".

Jak wyjaśnia wrocławski historyk, "początki są dla każdej wspólnoty zakonnej bardzo istotne” – w nich zawiera się bowiem "plan boski”. "Okoliczności, zazwyczaj cudowne, które się wiążą z tymi początkami, stanowią dokładnie punkt w +planie boskim+, który określa miejsce wspólnoty” – tłumaczł mediewista.

Dodaje, że jeśli dana wspólnota posiada relikwie, to bezpośrednio potem (albo równocześnie) funduje sobie jakąś tradycję-legendę dotyczącą sposobu, w jaki relikwie dostały się w ręce tej wspólnoty. "W przypadku Świętego Krzyża chodzi o piękną legendę o św. Emeryku" – zaznacza profesor.

Według niego, istnieje jeszcze jeden element w budowie tradycji klasztoru: mit miejsca fundacji. "Nie jest bowiem obojętne, w jakim miejscu dany klasztor powstaje. Chodzi o to, by określić czy to miejsce, gdzie - z woli Boga - powstała wspólnota, ma historię, która się wpisuje w całą historię biblijną, w historię ludzkości” – tłumaczy historyk mit fundacyjny opactwa na Łyścu.

W czwartek 1 czerwca rozmawiali o tym uczestnicy kieleckiego seminarium "Z dziejów opactwa świętokrzyskiego", poświęconego dziejom benedyktyńskiego opactwa na Świętym Krzyżu. Zorganizowały je Towarzystwo Naukowe i Instytut Historii Akademii Świętokrzyskiej.

Główne obchody 1000-lecia polskiej tradycji benedyktyńskiej na Świętym Krzyżu "Świętokrzyskie Milenium" odbędą się w klasztorze na Łysej Górze 11 czerwca. Rocznicy towarzyszy wiele uroczystości religijnych, kulturalnych i turystycznych, które zarazem promują region.

Na fotografii obraz Franciszka Smuglewicza "Rozmowa św. Emeryka z aniołem".

PAP - Nauka w Polsce, Józef Machnik
reo