Naukowcy z http://www.ocean.univ.gda.pl wypłynęli w rejs po Bałtyku na pokładzie statku badawczego Oceanograf-2. Jego załoga lokalizuje i liczy morświny w Bałtyku. Badania, które potrwają blisko dwa tygodnie, prowadzone są w ramach projektu badawczego Unii Europejskiej - SCANS II (Small Cetaceans in the European Atlantic and North Sea). http://biology.st-andrews.ac.uk/scans2/inner-background.html Ekipy uczonych z różnych krajów, ulokowane na statkach i w samolotach zwiadowczych, wyruszają w ramach SCANS II na poszukiwanie małych waleni: morświnów, delfinów i wali karłowatych, zamieszkujących wody europejskiej części Atlantyku. Na podstawie tych badań ma powstać największa europejska mapa rozmieszczenia małych waleni.

MAŁE WALENIE GINĄ W RYBACKICH SIECIACH

Morświny są bardzo poważnie zagrożone wyginięciem - alarmują realizatorzy projektu. W ostatnich latach największe zagrożenie dla tych ssaków stanowią sieci rybackie. Podobnie jak foki i nurkujące morskie ptaki, zaplątują się w te sieci w pogoni za pożywieniem.

Ofiarą przypadkowego złowienia w rybacką sieć (tzw. przyłowu) padają w wodach Europy tysiące małych waleni rocznie. Mała wiedza o zasięgu występowania i liczebności ich populacji utrudnia wprowadzenie skutecznej ochrony tych zwierząt.

SCAN II (druga edycja projektu SCAN realizowanego po raz pierwszy w 1994 roku), obejmie swym zasięgiem Morze Północne, cieśniny Kattegat (między półwyspami Jutlandzkim i Skandynawskim) i Skagerrak (między Płw. Skandynawskim, a duńską wyspą Nordjylland), zachodnią część Bałtyku, Kanał La Manche oraz Morze Celtyckie.

Zespół naukowców ze Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego: http://hel.hel.univ.gda.pl Iwona Kuklik (kierownik ekspedycji), Krzysztof E. Skóra, Radomił Koza, Rűdiger Strempel oraz Danuta Wiśniewska, w dniach od 19 do 30 lipca będzie badać rozmieszczenie morświnów w Bałtyku.

Za pomocą hydrofonów (urządzeń służących do odbierania fal dźwiękowych rozchodzących się w wodzie) badacze nasłuchują odgłosów małych waleni w wodzie i wypatrują tych ssaków na powierzchni morza.

WSZĘDOBYLSKIE SSAKI WODNE

Walenie to rząd około 80 gatunków ssaków wodnych, występujących we wszystkich morzach i oceanach świata. Do najbardziej znanych należą delfiny, wieloryby, morświny, kaszaloty, płetwale i narwale. Najstarsze pozostałości po przodkach współczesnych waleni, znalezione w Radżastanie, liczą 53 miliony lat.

Morświny należą do podrzędu waleni uzębionych. Występują w wodach chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej - w strefie przybrzeżnej, w zatokach, estuariach, pływowych rzekach i kanałach.

Według orientacyjnych szacunków, w samym Bałtyku żyje najwyżej 600 morświnów, podczas gdy w wodach Morza Północnego - ok. 300 tys., Kattegatu - ponad 40 tys., Morza Czarnego - 33 tys. (ostatnie obliczenia prowadzono tam w 1973 roku).

Morświny są jedynym gatunkiem walenia stale zasiedlającym Bałtyk. Pojawiają się regularnie u wybrzeży Danii, Niemiec, Pd. Szwecji i Polski. W Polsce widywane są najczęściej w wodach Zatoki Gdańskiej i Zatoki Puckiej.

NA TROPIE BAŁTYCKICH MORŚWINÓW

Żyją zwykle samotnie lub w niewielkich grupkach po 2-3 osobniki. Czasami w okresie żerowania lub podczas wędrówek migracyjnych łączą się w grupy liczące do 50 sztuk. W wodach mórz europejskich morświny żyją do 15 lat.

W Morzu Północnym samice osiągają długość 189 cm, a samce - 178 cm. W Bałtyku największe morświny osiągały 169 cm długości.

Dziennie morświn zjada od 4,3 - 13,6 kg pokarmu. Odżywia się głównie rybami dennymi. \"Polskie\" morświny polują głównie na śledzie, szproty, babki i ryby dobijakowate.

Morświny pływają z prędkością 17-22 km/godz., nurkują do 90 metrów głębokości. Mają zwyczaj wynurzania się na krótko z wody. \"Widać wówczas górną część głowy z otworem nosowym oraz niewielką, trójkątną, czarną płetwę grzbietową. Jeśli płetwa jest długa i sierpowata, to znak, że należy do któregoś z gatunków delfinów\" - tłumaczy dr Krzysztof Skóra.

Od XIV wieku bałtyckie narody polowały na morświny w celu pozyskiwania mięsa i tłuszczu. W pierwszej połowie XX populacja morświnów w polskich wodach Bałtyku była tak liczna, że władze wprowadziły premie pieniężne za ich łowienie. W latach 1922-33 odławiano rocznie ok. 600 sztuk tych ssaków. Teraz jest ich już bardzo mało.

NAUKOWCY PROSZĄ O POMOC

Każdy, kto w najbliższych dniach zobaczy nad Bałtykiem morświna i chciałby pomóc gdańskim naukowcom, proszony jest przez nich o kontakt telefoniczny (numer: 0 601 88 99 40).

PAP - Nauka w Polsce, Joanna Poros

20 lipca 2005

reo