Przyczyną trzęsienia ziemi we wrześniu 2004 w północno-wschodniej Polsce nie było podnoszenie się Skandynawii po ostatnim zlodowaceniu, jak przypuszczali sejsmolodzy, lecz aktywny nacisk tektoniczny na Europę od strony Afryki - uważa dr Marek Jarosiński z Państwowego Instytutu Geologicznego http://www.pgi.gov.pl w Warszawie. W Instytucie w ostatnich latach prowadzone są pod kierownictwem dra Jarosińskiego badania współczesnych ruchów tektonicznych w Polsce. Wykorzystuje się do nich dane, pochodzące z głębokich otworów wiertniczych, które niszczone są przez współczesne naprężenia tektoniczne.
CO MÓWIĄ DANE Z OTWORÓW WIERTNICZYCH
Naprężenia powodują kruszenie ścian otworów wiertniczych w kierunku prostopadłym do oddziaływania największego nacisku tektonicznego. Na tej podstawie określany jest zarówno kierunek naprężeń tektonicznych, jak również, w niektórych przypadkach, wielkości tych naprężeń.
Dotychczasowe pomiary zniszczeń ścian otworów wiertniczych wskazują, że skorupa ziemska do głębokości kilku kilometrów jest silnie naprężona tektonicznie. W Karpatach i we wschodniej części Polski kierunki tych naprężeń odbiegają znacząco od kierunków przeważających w Europie Zachodniej i Skandynawii.
Analiza różnorodnych danych wskazuje, że Karpaty są współcześnie \"ożywione\" tektonicznie. Oznacza to, że następuje tu kumulacja naprężeń tektonicznych, które przekazywane są z południa kontynentu dalej, ku północy, na obszar Polski.
KOMPUTEROWY MODEL LITOSFERY
Dla sprawdzenia tej hipotezy, dr Jarosiński, przy współpracy z Wolnym Uniwersytetem w Amsterdamie, skonstruował komputerowy model litosfery dla fragmentu Europy od Morza Północnego do Morza Śródziemnego w kierunku południkowym i od Francji po Ural - w kierunku równoleżnikowym.
Wyniki modelowania wskazują na to, że główną przyczyną zróżnicowania naprężeń tektonicznych i deformacji skorupy ziemskiej w tej części Europy jest współcześnie zachodząca kolizja Afryki z Europą.
UCIEKAJĄCE BLOKI TEKTONICZNE
W śródziemnomorskiej strefie kolizji ciągle zachodzi subdukcja, czyli pogrążanie się resztek litosfery oceanicznej pod litosferą kontynentalną Europy.
W miejscach największego nacisku Afryki i Arabii niektóre bloki tektoniczne uciekają na bok, a niektóre - są intensywnie wciskane w obręb europejskiej części płyty. Obliczenia wskazują, że sztywny blok Adriatyku jest pchany z wielką siłą przez Afrykę w stronę Alp.
Przemieszczając się, blok ten jednocześnie rotuje w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara. Opisany mechanizm odpowiada za zróżnicowanie kierunków naprężeń w Alpach, na Bałkanach, na Węgrzech, w Rumunii i w Polsce.
\"Pomiary naprężeń w otworach wiertniczych, jak również wyniki modelowania numerycznego, wykazują zgodnie, że nawet naprężenia tektoniczne na Bałtyku są pod znacznym wpływem kolizji śródziemnomorskiej\" - wyjaśnia dr Jarosiński.
W świetle tych badań najbardziej prawdopodobną przyczyną zeszłorocznych wstrząsów na terenie Polski - na Mazurach i Podhalu - jest silne parcie Afryki, a w szczególności bloku Adriatyku, na kontynent europejski.
PAP - Nauka w Polsce, Andrzej Markert
6 maja 2005
reo
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
