Karierę naukową rozpoczął od badań bioptycznych szpiku. Zajmował się m.in. właściwościami heparyny i możliwością przechowywania krwi, opatentował przyrząd do pobierania i konserwowania krwi, co wraz z akcją informacyjną dotyczącą oznaczania grup krwi przyczyniło się do upowszechnienia krwiodawstwa.

W czasie wojny zorganizował jeden z trzech szpitali istniejących w krakowskim getcie. Był dowódcą plutonu Armii Krajowej, został odznaczony m.in. krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem walecznych, Krzyżami Zasług z Mieczami.

Jego habilitacja stała się pierwszym powojennym polskim podręcznikiem hematologii. W 1950 r. powierzono doc. Aleksandrowiczowi organizację III Kliniki Chorób Wewnętrznych, przekształconej później w Klinikę Hematologii. Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1951 r., a profesora zwyczajnego w 1956 roku. Skupił wokół siebie wielu wybitnych uczniów, stwarzając jeden z głównych ośrodków medycznych w kraju. Kliniką kierował przez 28 lat, a przez następną dekadę, jako emerytowany profesor, pozostawał z nią w ścisłym związku.

Odkrył przeciwzapalne i antyalergiczne właściwości iperytu azotowego oraz jego zdolność do stymulacji regeneracji tkanki nerwowej. Obserwacje te pozwoliły wdrożyć nową terapię u chorych ze stwardnieniem rozsianym i pozagałkowym zapaleniem oraz zanikiem nerwu wzrokowego.

Badania hematologiczne prof. Aleksandrowicza koncentrowały się na morfologii i funkcji komórek krwi. Sklasyfikował choroby krwi, przewidując istnienie jednostek chorobowych, które poznano dopiero w następnych latach. Prowadził równocześnie badania ultrastrukturalne komórek krwi.

Przeanalizował rolę akumulacji leukocytów w przewlekłych białaczkach, a wyniki jego obserwacji zostały potwierdzone przez liczne ośrodki hematologiczne. Badał czynniki predysponujące do rozwoju białaczki. Prowadził prace epidemiologiczne związane z nierównomiernym rozmieszczeniem zapadalności na białaczki w Polsce oraz w innych krajach. Szukał odpowiedzialnych za to czynników środowiskowych i odkrył onkogenne właściwości toksyn wydzielanych przez niektóre grzyby obecna w mieszkaniach.

Profesor traktował organizm człowieka jako odzwierciedlenie rzeczywistości ekologicznej. Badał rolę biopierwiastków w organizmach zwierząt i ludzi, udowadniał związki między nadmiarem lub niedoborami bioelementów a zapadalnością na niektóre choroby, w tym schorzenia układu sercowo-naczyniowego, choroby metaboliczne, przewlekłe stany zapalne, zaburzenia psychiczne oraz nowotwory. Wykazał m.in., że niski poziom magnezu sprzyja rozwojowi miażdżycy, chłoniaków i białaczek, a niedobór cynku wiąże się z zaburzeniami płodności, niedorozwojem układu grasiczo- chłonnego z następowym deficytem odporności.

Opisał neutralizujące działanie selenu w przeciwdziałaniu skutkom napromieniowania. Opatentował metodę oceny stężeń biopierwiastków we krwi.

Zainicjował próby przeszczepiania grasicy ludzkiej chorym z niewydolnością szpiku kostnego, doprowadził do uzyskania aktywnego preparatu pochodzącego z grasic cielęcych - Thymic Factor X (TFX). W kilkunastu polskich ośrodkach naukowych potwierdzono wartość terapeutyczną tego leku.

Pozostawił imponujący dorobek piśmienniczy, w którym obok pozycji specjalistycznych znalazły się książki popularnonaukowe, najbardziej popularną zatytułował "Nie ma nieuleczalnie chorych". Stworzył pierwsze w Polsce czasopismo hematologiczne. Był założycielem oraz wieloletnim przewodniczącym Komisji Ochrony Zdrowia Społecznego PAN oraz Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Higieny Psychicznej. Był jednym z współtwórców polskiej myśli ekologicznej oraz współzałożycielem Polskiego Klubu Ekologicznego, Towarzystwa Zdrowy Człowiek i Polskiego Towarzystwa Magnezologicznego (PTM), które do dziś pielęgnuje wspomnienia i kontynuuje dzieło swojego patrona. Otrzymał wiele odznaczeń i nagród.

Był wizjonerem, orędownikiem humanistycznych wartości w nauce, człowiekiem, który - w opinii członków PTM - sercem i umysłem przerastał i wyprzedzał czasy, w których żył. Wszedł do grona polskich uczonych, których nazwiska są znane w środowiskach naukowych całego świata.

W swoim duchowym testamencie, przedstawionym podczas obchodów 80. rocznicy urodzin i uroczystości odnowienia doktoratu, ostrzegał przed skutkami dewastowania środowiska. Zmarł po długiej walce z chorobą nowotworową w 18 października 1988 r. w Krakowie; zgodnie z jego ostatnią wolą, zamiast kwiatów na grób przekazano pieniądze chorym na stwardnienie rozsiane.

PAP - Nauka w Polsce, Karolina Olszewska

tot/bsz