Resort nauki w komunikacie z 29 grudnia ogłosił, że wesprze projekt „Astrocent Plus – Particle Astrophysics Science and Technology Centre (Astrocent Plus)”. Celem tego działania jest rozwój Centrum Doskonałości Astrocent w zakresie prowadzenia badań podstawowych połączonych z innowacyjnymi badaniami aplikacyjnymi i pracami rozwojowymi w obszarze astrofizyki cząstek.

Resort przekaże Centrum Astronomicznemu im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk (CAMK PAN) łącznie 29,7 mln zł (równowartość 7 mln euro). Pieniądze będą wypłacane w rocznych transzach do 2030 r.

Głównym celem projektu Astrocent Plus jest prowadzenie badań naukowych w obszarze astrofizyki cząstek. Prace będą dotyczyć zagadnień takich jak: ciemna materia (materia, która nie emituje światła, ale stanowi większość masy Wszechświata); fale grawitacyjne (zmarszczki w czasoprzestrzeni powstające podczas gwałtownych zdarzeń w kosmosie); neutrina (niemal pozbawione masy cząstki elementarne, które przenikają przez obiekty kosmiczne niemal na wskroś).

- To jest dość nowa dziedzina badań: połączenie astronomii i astrofizyki z fizyką cząstek elementarnych, z nastawieniem na badanie zjawisk kwantowych i dotyczących, m.in. bardzo wczesnego Wszechświata, tuż po Wielkim Wybuchu, w tym ciemnej materii i ciemnej energii. Chodzi m.in. o detekcję różnego typu tzw. messengerów, cząstek, które przynoszą informacje o „niewidocznym Wszechświecie” - skomentował w rozmowie z PAP dyrektor CAMK PAN prof. Rafał Moderski.

Środki finansowe zostaną przeznaczone na unikatowe badania naukowe i technologiczne, a także na wytworzenie i doposażenie infrastruktury badawczej. Resort wesprze także rozwój kompetencji naukowców poprzez ich udział w szkoleniach i wizytach studyjnych. Ważnym elementem jest komercjalizacja, czyli proces wprowadzania wyników badań i nowych technologii na rynek, co obejmuje m.in. ochronę własności intelektualnej.

Sześcioletni projekt Astrocent Plus, kierowany przez prof. dr. hab. Leszka Roszkowskiego, wystartował 1 stycznia 2025 r. i jest częścią prestiżowej unijnej inicjatywy Teaming for Excellence w ramach programu "Horyzont Europa".

Prof. Moderski zaznaczył, że środki z UE na realizację projektu Astrocent przyznane były już w 2024 r. Natomiast ciągle trwały rozmowy i uzgadnianie mechanizmów współfinansowania tego projektu przez Ministerstwo Nauki.

“To ogromny sukces, a zarazem znaczące środki finansowe. Należy jednak podkreślić, że są one bezpośrednio związane z realizowanym w naszym instytucie projektem unijnym. Dodatkowe fundusze przyznane przez ministerstwo mają więc charakter środków celowych i nie mogą zostać przeznaczone na zaspokojenie jakichkolwiek roszczeń wobec instytutu” - wyjaśnił prof. Moderski.

CAMK PAN boryka się bowiem z problemami finansowymi. Na mocy prawomocnego wyroku sądu Centrum zostało zobowiązane do zapłaty prawie 4 mln zł tytułem odszkodowania za korzystanie z działki, na której mieści się jego siedziba przy ul. Bartyckiej w Warszawie. Problem ten ma źródło jeszcze w latach 70., kiedy to Polska Akademia Nauk otrzymywała od władz PRL nieruchomości, których własność bywała nieuregulowana. Obecnie dawni właściciele dochodzą w sądach swoich praw do majątków i czasem - jak w przypadku CAMK PAN - procesy te wygrywają. (PAP)

lt/ zan/