NRTI to skrót od Nukleozydowych Inhibitorów Odwrotnej Transkryptazy (Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors). NRTI działają poprzez hamowanie odwrotnej transkryptazy, enzymu, który jest niezbędny do replikacji wirusa HIV. Wcześniejsze prace wskazują jednak, że leki te mogą również zapobiegać AMD, czyli związanemu z wiekiem zwyrodnieniu plamki żółtej oraz cukrzycy typu II.

Naukowcy pod przewodnictwem dr Jayakrishny Ambati z amerykańskiego University of Virginia (UVA) zidentyfikowali wcześniej mechanizm, dzięki któremu leki mogłyby zapobiegać chorobie Alzheimera.

NRTI mogą hamować aktywację inflamasomów, ważnych czynników naszego układu odpornościowego. Inflamasom to duży, wewnątrzkomórkowy białkowy kompleks prozapalny – jego funkcją jest aktywacja kaskady prozapalnej, która prowadzi do uaktywniania cytokin.

Ponieważ inflamasomy są powiązane z rozwojem choroby Alzheimera, Ambati i jego współpracownicy chcieli sprawdzić, czy pacjenci przyjmujący leki blokujące inflamasomy są mniej narażeni na rozwój choroby Alzheimera.

Przeanalizowali obejmujące 24 lata dane z bazy danych ubezpieczeń zdrowotnych U.S. Veterans Health Administration – dotyczącej głównie z mężczyzn – oraz dane z 14 lat z bazy danych MarketScan pacjentów ubezpieczonych komercyjnie, która oferuje szerszą reprezentację populacji. Szukali pacjentów, którzy mieli co najmniej 50 lat i przyjmowali leki na HIV lub zapalenie wątroby typu B, inną chorobę również leczoną NRTI. Wykluczyli pacjentów z wcześniejszą diagnozą choroby Alzheimera.

W sumie udało się zidentyfikować ponad 270 tys. pacjentów, którzy spełnili kryteria badania, a następnie przeanalizowano, u ilu z nich rozwinęła się choroba Alzheimera. Nawet po uwzględnieniu czynników, które mogłyby zaciemnić wyniki, takich jak to, czy pacjenci mieli wcześniej istniejące schorzenia, naukowcy ustalili, że zmniejszenie ryzyka u pacjentów przyjmujących NRTI było „znaczące i istotne” (https://doi.org/10.1002/alz.70180).

W jednej z baz ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera spadało o 6 proc. każdego roku, w którym pacjenci przyjmowali leki. W drugiej roczny spadek wyniósł 13 proc. W przypadku pacjentów przyjmujących inne rodzaje leków na HIV nie zaobserwowano takiego samego zmniejszenia ryzyka choroby Alzheimera, jak u przyjmujących NRTI.

„Szacuje się, że ponad 10 milionów ludzi na świecie co roku zapada na chorobę Alzheimera — powiedział Ambati, dyrektor i założyciel Centrum Zaawansowanych Nauk o Wzroku UVA. – Nasze wyniki sugerują, że przyjmowanie tych leków może każdego roku zapobiec około 1 milionowi nowych przypadków choroby Alzheimera”.

Naukowcy z UVA Health wzywają do przeprowadzenia badań klinicznych testujących potencjał NRTI w zapobieganiu chorobie Alzheimera. Opracowali również nowy lek blokujący inflamasom o nazwie K9, mający być bezpieczniejszą i skuteczniejszą wersją NRTI, który jest już w badaniach klinicznych w przypadku innych chorób i ma być również przetestowany w chorobie Alzheimera.

Obecnie z chorobą Alzheimera żyje prawie 7 mln Amerykanów, ale przewiduje się, że do 2050 roku liczba ta wzrośnie do 13 mln. Ponadto szacowany przez Alzheimer’s Association roczny koszt opieki nad osobami z chorobą Alzheimera i innymi demencjami może wzrosnąć z 360 mld do prawie 1 bln dolarów.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/