Uważany za arcydzieło „Pocałunek” (namalowany w latach 1907–1908) powstał w Wiedniu w „złotym okresie” twórczości Gustava Klimta. Jest typowy dla jego stylu artystycznego – są tu skomplikowane wzory, wyraziste kolory i zmysłowo przedstawione postacie ludzkie.

Klimt był nie tylko pod wpływem secesyjnej symboliki, ale także odkryć naukowych swoich czasów, szczególnie w dziedzinie embriologii i histologii.

Profesor Im Joo Rhyu, dyrektor Korea University Graduate Program for Convergence & Translational Biomedicine i członek wydziału anatomii, poprowadził badania dotyczące medycznego i artystycznego znaczenia czerwonych, przypominających krwinki form w „Pocałunku”.

Współpracując z profesorami Hyunmi Park, Dae Hyun Kim i Hwamin Lee z Korea University College of Medicine (KUCM) oraz studentem studiów magisterskich na Sungkyunkwan University (Daeun Kwak), zespół badawczy zagłębił się w literaturę medyczną z epoki fin de siècle — przełomu XIX i XX wieku — aby zrozumieć, dlaczego w najbardziej kultowym dziele artysty znalazły się skupiska czerwonych, przypominających obwarzanki struktur (https://doi.org/10.3346/jkms.2025.40.e19). Zostały namalowane na sukience kobiety - na jej klatce piersiowej i w okolicy kolan. Z medycznego punktu widzenia kształty te przypominają czerwone krwinki (RBC).

Hipotezę tę zbadał historyk i krytyk sztuki Kelly Grovier, interpretujący te czerwone obiekty jako przedstawienia krwinek, które nie tylko dodają bogactwa wizualnego dziełu sztuki, ale także nasycają je głębszymi symbolicznymi znaczeniami związanymi z życiem i witalnością. Sugeruje on ponadto, że symbolika ta zostałaby rozpoznana przez współczesnych widzów, odzwierciedlając szerszą świadomość kulturową i naukową tamtych czasów.

Jednym z kluczowych ogniw historycznych w rozwiązaniu tej zagadki jest Karl Landsteiner, naukowiec, laureat Nagrody Nobla z roku 1930, który odkrył układ grup krwi ABO. Jego przełomowy artykuł z 1901 r. ukazał się w austriackim czasopiśmie medycznym „Wiener Klinische Wochenschrift”. W radzie redakcyjnej tego pisma zasiadał profesor Emil Zuckerkandl — bliski przyjaciel Klimta. W roku 1903, na prośbę Klimta, Zuckerkandl wygłosił wykład z anatomii dla artystów, kształtując ewoluujące podejście artystyczne Klimta. Ponadto wiadomo, że Klimt był właścicielem szeroko rozpowszechnionej niemieckiej encyklopedii Meyers Großes Konversations-Lexikon, która zawierała kolorowe ilustracje komórek krwi — co sugeruje, że takie obrazy mogły mieć wpływ na jego twórczość.

Przypominające krwinki elementy wnoszą do obrazu witalność, splatając biologiczną funkcję czerwonych krwinek z psychologiczną intensywnością koloru czerwonego. Zdaniem badaczy, szaty kochanków opowiadają o trzydniowym cyklu tworzenia życia, wzbogaconym o fizjologiczną symbolikę.

Według badaczy tę interpretację dodatkowo wzmacniają ramiona kobiety w „Pocałunku”, które tworzą kształt przypominający serce. Czerwone dyski na jej klatce piersiowej wydają się strategicznie umieszczone w pobliżu tego symbolicznego serca, przywołując rytmiczny puls życia krążącego w jej ciele i nowe życie, które nosi. Tymczasem czerwone dyski na jej kolanie wydają się reprezentować krew menstruacyjną — subtelny, ale potężny symbol płodności i witalności reprodukcyjnej. Sugeruje to, że Klimt celowo włączył menstruację jako nieodłączny element rozwoju człowieka, podnosząc ją do centralnego motywu w swojej narracji wizualnej.

Aby zbadać wpływ na odbiorcę czerwonych, przypominających krwinki form, zespół badawczy stworzył za pomocą programu Adobe Photoshop zmodyfikowaną wersję „Pocałunku” – „RBC Knockout Kiss”, w której usunięto czerwone dyski.

Następnie naukowcy przeprowadzili ankietę wśród 300 gości na targach sztuki Ulsan International Art Fair (UiAF) w 2022 r., prezentując zarówno wersję oryginalną, jak i zmienioną. Widzowie opisywali oryginalny obraz słowami takimi jak intensywność, wspaniałość, witalność, piękno i młodzieńcza miłość, podczas gdy zmodyfikowana wersja przywoływała wrażenia monotonii, bezruchu i braku życia.

"'Pocałunek' Klimta to arcydzieło, które nie tylko uchwyciło ekstazę miłości, ale także płynnie łączy sztukę i medycynę” – wskazał profesor Rhyu. „Przekształcając wiedzę naukową swoich czasów w artystyczną metaforę, Klimt stworzył dzieło, które nadal hipnotyzuje publiczność. Połączenie nauki i kultury pozostaje nie tylko istotne, ale i niezbędne w kształtowaniu naszego rozumienia zarówno sztuki, jak i ludzkiego doświadczenia” - uznał.

Jak zaznaczają autorzy badania, zaangażowanie się w sztukę oferuje wyjątkową okazję do poszerzenia perspektyw, rozwija umiejętności obserwacji, wspiera wgląd w praktykę medyczną i rozwija krytyczne umiejętności, takie jak profesjonalizm i empatia, które są trudne do nauczania, ale niezbędne w edukacji medycznej.

Wcześniejsze badania zespołu, opublikowane w 2021 r. w prestiżowym „Journal of the American Medical Association” (JAMA) dotyczyły symboliki rozwoju człowieka w „Pocałunku”. Badanie to wykazało, że wzory i motywy w ubraniach postaci metaforycznie przedstawiają plemniki, komórki jajowe i zapłodnienie.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/