Konkurs jest organizowany przez serwis Nauka w Polsce, wydawany przez Fundację Polskiej Agencji Prasowej. Zwycięzców poznamy w grudniu.

Matematyk dr Tomasz Miller o nauce mówi z zaraźliwą fascynacją.

„Z zawodu jestem fizykiem matematycznym. Na co dzień badam struktury geometryczne na styku teorii względności i mechaniki kwantowej. Oprócz pracy stricte naukowej, od lat staram się ukazywać innym to, co mnie samego urzekło w matematyce i fizyce – piękno abstrakcyjnych struktur i ich zadziwiająco głęboki związek z Wszechświatem” – mówił w rozmowie z Nauką w Polsce.

Dr Miller jest autorem cyklu wykładów „Zacznijmy od zera” (serwis YouTube) poświęconych matematyce i jej historii. Pisze artykuły popularnonaukowe do „Tygodnika Powszechnego”, Onetu, czasopisma „Filozofuj!”. Bierze udział w podcastach, dyskusjach panelowych i audycjach radiowych. Prowadzi zajęcia dla młodzieży, występuje w sieci i na konferencjach.

„Nauka jest potrzebna ludziom, społeczeństwu. Dzięki niej mamy technologie, dowiadujemy się więcej o wszechświecie, mamy szybki internet i żyjemy dłużej. Ale nie tylko dlatego ludzie interesują się nauką, a naukowcy wiążą z nią życie. Nauka jest po prostu ciekawa, piękna, zachwycająca. I pomaga odpowiadać na fundamentalne pytania o wszechświat i nasze w nim miejsce” – uważa matematyk.

Chociaż w jego filmach i tekstach pojawiają się także fizyka, kosmologia albo filozofia, stara się przede wszystkim popularyzować matematykę. „To wyzwanie, bo ta dziedzina nauki jest dużo bardziej abstrakcyjna niż fizyka albo kosmologia. Matematyk nie może pokazać wspaniałych zdjęć galaktyk albo zrobić efektownych doświadczeń” – przyznał.

Jednak – jego zdaniem – nawet o tak hermetycznych zagadnieniach jak geometria zakrzywionej czasoprzestrzeni, interpretacje mechaniki kwantowej albo egzotyczne systemy liczbowe można mówić zrozumiale i z pasją.

Zdradził, jaki patent ma na zainteresowanie matematyką swoich odbiorców: „Warto zacząć od tego, co słuchacze albo czytelnicy znają ze szkoły, a następnie odrobinę wyjść poza tę szkolną wiedzę. Przy odrobinie wysiłku każdy może poczuć to, co brytyjski matematyk i filozof Bertrand Russell nazwał 'surowym pięknem matematyki, podobnym do piękna rzeźby'. Zwłaszcza że tak jak rzeźby i obrazy w galeriach sztuki, matematyka jest częścią kultury i należy do całej ludzkości”.

Podkreślił, że matematyka jest obecna wszędzie w naszym otoczeniu. Dowód? Choćby struktura kalafiora romanesco przypominająca fraktale. “Ten przykład to ilustracja czegoś znacznie głębszego. Tego, że cały wszechświat jest rządzony harmonijnymi i pięknymi prawami matematycznymi. To przekonanie, które formułowali już starożytni badacze, wciąż nam towarzyszy i z każdym nowym odkryciem naukowym okazuje się coraz bardziej prawdziwe” – przekonuje matematyk.

W próbach dotarcia do odbiorców sięga po różne środki. Podczas jednego z wykładów z serii “Zacznijmy od zera”, żonglował piłeczkami i balansował na równoważni rola bola (inaczej trick board - deska do ćwiczenia równowagi). "Żonglować nauczyłem się jeszcze jako nastolatek i pomyślałem, że będzie to świetne otwarcie wykładu. Po pierwsze od razu przykuje uwagę widzów. A po drugie, film dotyczył liczby Grahama - figurującej (skądinąd błędnie) w 'Księdze rekordów Guinnessa' jako największa liczba użyta kiedykolwiek w twierdzeniu matematycznym - a amerykański matematyk Ronald Graham zajmował się też żonglerką. Oddałem mu więc swoisty hołd” – zdradził.

Matematyk stwierdził, że największym zainteresowaniem w sieci cieszył się jego nagrany w 2018 r. godzinny wykład o hipotezie Riemanna (ma ponad milion odsłon). "Zaskoczyło mnie to, bo to niełatwy wykład - wchodzę tam dość głęboko w szczegóły tej słynnej hipotezy” – opowiadał dr Miller.

Dodał, że być może na zainteresowanie tym wykładem wpłynęła – zdementowana później – informacja prasowa, że komuś po ponad 150 latach udało się rozwiązać ten jeden z najważniejszych problemów matematycznych. Hipoteza Riemanna jest na liście siedmiu matematycznych problemów milenijnych ogłoszonych przez Instytut Matematyczny Claya w 2000 r. Za rozwiązanie każdego z nich wyznaczono milion dolarów nagrody.

Dr Tomasz Miller tłumaczy też książki popularnonaukowe. „Bardzo wiele im zawdzięczam. To z nich – m.in. z prac księdza profesora Michała Hellera albo czy sir Rogera Penrose'a – nauczyłem się popularyzacji, ciekawego mówienia o nauce” – powiedział.

Kiedy więc dostał propozycję od wydawnictwa Copernicus Center Press, by przetłumaczyć książkę niemieckiej fizyczki Sabine Hossenfelder, nie wahał się – i tak powstała jej polska wersja “Zagubione w matematyce. Fizyka w pułapce piękna”. "To mnie ośmieliło, żeby przetłumaczyć kolejne książki, 'Liczby nadrzeczywiste’ Donalda Knutha i – razem z Łukaszem Lamżą - ‘Moda, wiara i fantazja w nowej fizyce wszechświata’ Rogera Penrose’a” – przyznał naukowiec.

Jego artykuł pojawił się również w wydanej w 2021 r. książce “Filozoficzny Lem” – antologii tekstów mistrza SF. Badacz nie ukrywa uznania dla twórczości autora "Solaris”. “Lem był wirtuozem słowa, jestem też pod wrażeniem jego naukowego urzeczenia światem, a niekiedy rozczarowania rzeczywistością. Książki Lema mają głęboki wymiar filozoficzny i futurologiczny. Z chęcią przystałem więc na propozycję, by napisać wstęp do eseju Lema poświęconego zasadzie antropicznej. To zagadnienie z pogranicza kosmologii i filozofii, które od dawna mnie interesuje” – tłumaczył dr Tomasz Miller.

I podsumował: „Robię to wszystko po to, żeby przekazać ludziom chociaż cząstkę mojego zachwytu nad pięknem matematycznych struktur. Moi słuchacze nie mają doświadczenia matematycznego ani fizycznego, więc staram się wyłuskiwać dla nich najciekawsze, najbardziej zrozumiałe, obrazowe elementy różnych zagadnień. Przekazanie tych perełek wiedzy najbardziej mnie satysfakcjonuje”.(PAP)

Nauka w Polsce, Anna Bugajska

abu/ bar/