"Profesor Zbigniew Maciej Gliwicz, Maciek, odszedł 2 czerwca 2024 r. w wieku 85 lat. Był wybitnym biologiem, świetnym nauczycielem akademickim i wieloletnim kierownikiem Zakładu Hydrobiologii na Wydziale Biologii UW" - czytamy w notce opublikowanej na stronie Wydziału Biologii UW.

Jak wspomniano, imponujący dorobek naukowy prof. Gliwicza obejmuje kilkaset publikacji dotyczących przede wszystkim ekologii ewolucyjnej organizmów wodnych i biocenoz pelagicznych. "Wiele Jego znakomicie cytowanych publikacji, które ukazały się w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych, wśród nich kilka w Nature, miało przełomowe znaczenie dla współczesnego rozumienia funkcjonowania ekosystemów wodnych i weszło do światowego kanonu wiedzy ekologicznej" - podano.

Był laureatem wielu prestiżowych nagród, m.in. "polskiego Nobla" - nagrody Fundacji Nauki Polskiej, medalu Alfreda Lityńskiego - nadawanego przez Polskie Towarzystwo Hydrobiologiczne, nagrody Excellence in Ecology - rokrocznie przyznawanej przez International Ecology Institute czy medalu Augusta Thienemanna - nadanego przez International Society of Limnology.

Był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności oraz honorowym członkiem Ecological Society of America. Dwukrotnie znalazł się w gronie 2 proc. najbardziej wpływowych pod względem całości dorobku uczonych świata, reprezentujących wszystkie dyscypliny nauki.

"Jako naukowiec łączył kreatywność, wyobraźnię, pasję badawczą i ciekawość świata z głęboką wiedzą przyrodniczą, wytrwałością, rzetelnością i konsekwencją. Miał reputację bardzo wymagającego i nadzwyczaj inspirującego nauczyciela akademickiego. 'Bakcyla nauki' zaszczepił wielu swoim słuchaczom i dyplomantom, a liczni Jego uczniowie to dziś czynni naukowcy" - podkreślono w notce.

Prof. Gliwicz "z niesłychanym rozmachem i energią podejmował i organizował rozmaite projekty badawcze, w terenie, w laboratorium i in silico, zarażając swoim entuzjazmem współpracowników i studentów". "Wielowymiarowa, fascynująca osobowość Maćka na zawsze zapisała się w pamięci współpracowników i członków wspólnoty akademickiej, a Jego dorobek i naukowa pasja pozostawiły trwały ślad w historii światowej ekologii" - podano.

Prof. Zbigniew Maciej Gliwicz (ur. w 1939 r. w Warszawie) początkowo studiował na Wydziale Budownictwa Okrętowego Politechniki Gdańskiej, ale studia te przerwał, by rozpocząć kolejne - na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Warszawskiego. Podjął następnie studia doktoranckie w Katedrze Hydrobiologii UW. Stopień doktora uzyskał w 1969 r., a tytuł profesora nauk przyrodniczych - w 1991 r. Staż podoktorski odbył na stacji badawczej Smithsonian Tropical Research Institute w Panamie. W latach 1987–90 był prodziekanem Wydziału Biologii UW, a od połowy lat 80. XX w. do roku 2009 - kierownikiem Zakładu Hydrobiologii. Współpracował m.in. z Instytutem Limnologii w Plön (Instytut Towarzystwa Wspierania Nauki im. Maksa Plancka).

Był autorem lub współautorem kilkuset publikacji naukowych z zakresu ekologii, w szczególności ekologii behawioralnej (etologia) w hydrobiologii. Wśród jego zainteresowań badawczych były relacje drapieżnik-ofiara i kaskady troficzne wśród organizmów wodnych: ryby rybożerne - ryby planktonożerne - organizmy zooplanktonowe (drapieżcy i filtratorzy) - glony (organizmy fitoplanktonowe i glony nitkowate).

Jak podali autorzy notki w Wikipedii, jedna z pierwszych publikacji prof. Gliwicza dotyczyła zooplanktonu tatrzańskich jezior. "Promotorem pracy był Marian Gieysztor, a po jego śmierci Zdzisław Raabe. Gieysztor postawił hipotezę, że przyczyną ograniczonego występowania skrzelopływki bagiennej jest konieczność występowania warunków pozwalających na zimowe przemarzanie jaj ukrytych pod lodem. Gliwicz w swojej pracy magisterskiej to potwierdził. Później odkrył zależność między rozmiarem filtratora a minimalną progową ilością pokarmu, wyjaśniając niektóre mechanizmy konkurencji ekologicznej, wpisując się w model hipotezy size-efficiency" - czytamy w notce.

Badał wpływ żerowania na populacje i różnorodność organizmów z niższych poziomów troficznych. Opisał zjawisko "pułapki księżycowej", wyjaśniając zbieganie się okresowych załamań populacji zooplanktonu w afrykańskich zbiornikach zaporowych na rzece Zambezi z cyklem księżycowym.

Był zwolennikiem rozpatrywania problemów ekologicznych w kontekście ewolucjonizmu, tj. poszukiwania ultymatywnych przyczyn zjawisk ekologicznych. Podejście to stosował np. podczas badania relacji między zwierzętami zamieszkującymi jeziora tatrzańskie, które wykazują różnice związane z długością współwystępowania, a więc koewolucji.

Prof. Gliwicz był promotorem doktoratu honoris causa UW dla amerykańskiego genetyka ewolucyjnego Francisca J. Ayali.

Profesor zmarł 2 czerwca; pogrzeb odbędzie się 12 czerwca o godz. 13.00 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.(PAP)

bar/ zan/