"Jesteśmy pełni nadziei, że tak się stanie. Byłoby to zwieńczenie wieloletniej, wytężonej pracy lokalnej społeczności, połączonej ze wsparciem ze strony środowiska naukowego. A jednocześnie - ogromny prestiż. Kolejny polski geopark dołączyłby do elitarnego grona geoparków UNESCO" - powiedziała PAP dr Katarzyna Szadkowska, kierowniczka Pracowni Geologii Złożowej i Środowiskowej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB we Wrocławiu. "Cieszymy się, że jako państwowa służba geologiczna również możemy wspierać tę inicjatywę, od zeszłego roku formalnie współpracując z geoparkiem" – dodała.

Szanse na to, że Kraina Wygasłych Wulkanów znajdzie się na nowej liście UNESCO, oceniane są jako bardzo duże. Jak poinformował PIG-PIB, wspomniany geopark, położony w Sudetach Zachodnich, "przeszedł już długą drogę certyfikacji i uzyskał pozytywną ocenę komisji".

"Przekonamy się, czy Kraina Wygasłych Wulkanów dołączy do międzynarodowej rodziny geoparków. Nie tylko zjawiska wulkaniczne, ale także bogate dziedzictwo historyczne i kulturowe sięgające wczesnego średniowiecza predestynują go do tego idealnie" - podał na stronie internetowej Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB).

Światowe Geoparki UNESCO to miejsca, w których promuje się i chroni dziedzictwo geologiczne, przyrodnicze i kulturowe, aktywizując przy tym lokalną społeczność. Obecnie na świecie istnieje 195 Światowych Geoparków UNESCO. "W Polsce mamy już dwa takie obszary – to Geopark Świętokrzyski oraz transgraniczny, polsko-niemiecki Geopark Łuk Mużakowa. Teraz mamy realną szanse na trzeci Światowy Geopark UNESCO w Polsce, czyli Krainę Wygasłych Wulkanów" - podkreśliła dr Szadkowska.

Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów położony jest w obrębie Gór i Pogórza Kaczawskiego - rozciąga się na terenach między Złotoryją a Jelenią Górą. Jest to jeden z najbardziej zróżnicowanych pod względem tektonicznym i geologicznym obszarów Polski. Na powierzchni 1300 km2 można tu znaleźć ślady historii geologicznej tego rejonu, liczącej 500 mln lat.

„Kraina Wygasłych Wulkanów to – jak sama nazwa wskazuje - przede wszystkim dawne wulkany, a tak właściwie zachowane w różnym stopniu pozostałości aktywności wulkanicznej: skały i minerały, ale również formy terenu. W dodatku pochodzące nie z jednego, a trzech epizodów aktywności wulkanicznej, odległych od siebie w czasie o setki milionów lat” - powiedziała dr Szadkowska.

Jak czytamy na stronie internetowej geoparku, obserwujemy tu pozostałości aktywności wulkanicznej pochodzące aż z trzech różnych wycinków historii naszej planety: wulkanizm wczesnopaleozoiczny - ok. 500 mln lat temu; późnopaleozoiczny (permski) - ok. 270 mln lat temu oraz kenozoiczny - ok. 20 mln lat temu. Każdy z tych epizodów jest reprezentowany przez liczne formy skalne pochodzenia wulkanicznego, co wyróżnia region na mapie nie tylko Polski, ale i Europy.

„Wulkany działają na wyobraźnię i przyciągają turystów. Musimy jednak pamiętać o tym, że Kraina Wygasłych Wulkanów to nie tylko skały wulkaniczne. Spotkamy tu również inne typy skał, pochodzące z różnych okresów geologicznych, które mówią nam między innymi o dawnych zbiornikach morskich i procesach zachodzących w głębi Ziemi. To także ślady dawnego górnictwa, zabytki i przyroda ożywiona. O tym też nie powinniśmy zapominać" – zaznaczyła dr Szadkowska. Podkreśliła jednak, że do powstania Światowego Geoparku UNESCO potrzeba czegoś jeszcze.

„Walory przyrodnicze, historyczne czy kulturowe są niezbędne do zaistnienia geoparku, ale jest jeszcze jeden bardzo ważny czynnik, bez którego żaden geopark nie mógłby funkcjonować. Jest nim lokalna społeczność – jej rola jest nie do przecenienia. Zanim w ogóle pomyśli się o złożeniu wniosku aplikacyjnego do Światowej Sieci Geoparków UNESCO, potrzebne są oddolne działania, pociągające za sobą zazwyczaj także wsparcie samorządów. Tak było w przypadku Krainy Wygasłych Wulkanów. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu mieszkańców-pasjonatów na jej obszarze między innymi od lat działa Sudecka Zagroda Edukacyjna, która stanowi obecnie wizytówkę i trzon oferty edukacyjnej Geoparku” – opowiedziała dr Szadkowska.

Jak dotąd na liście Światowych Geoparków UNESCO są dwa miejsca w Polsce: Geopark Łuk Mużakowa (dodany do listy w 2011 r.) oraz Geopark Świętokrzyski (od 2021 r.).

Geopark Łuk Mużakowa uzyskał rangę Światowego Geoparku UNESCO jako pierwszy w Polsce. Częściowo położony jest w województwie lubuskim, a częściowo - po stronie Niemiec. "Ta spiętrzona morena polodowcowa o kształcie litery U jest jednocześnie zapisem górniczej działalności człowieka. Znajdujące się tu liczne zbiorniki wodne to wyrobiska po eksploatacji węgla brunatnego i iłów ceramicznych. Woda w zbiornikach mieni się różnymi barwami w zależności od zawartości związków chemicznych i budowy podłoża" - opisał PIG-PIB.

Po geoparku prowadzi ścieżka geoturystyczna. Walory geologiczne tego miejsca są uzupełnione przez cenne przyrodniczo kompleksy leśne oraz kompozycje ogrodowe.

Geopark Świętokrzyski jest położony w zachodniej części Gór Świętokrzyskich - na terenie miasta Kielce oraz czterech sąsiadujących gmin. "Wyróżnikiem tego obszaru jest wyjątkowa georóżnorodność, związana z występowaniem tu skał osadowych reprezentujących wszystkie systemy geologiczne od kambru do czwartorzędu. Znajdują się tu również liczne pozostałości po dawnej eksploatacji kruszców i surowców skalnych, (m.in. Wietrznia, Kadzielnia, Ślichowice), a także Jaskinia Raj" - czytamy na stronie Instytutu.

Geopark ten charakteryzuje nie tylko unikatowe w skali europejskiej dziedzictwo geologiczne, ale także ściśle powiązane z nim wartości historyczne i kulturowe regionu.

Film na temat dwóch polskich geoparków UNESCO oraz trzeciego, pretendującego do tego miana, można zobaczyć tutaj.

Nauka w Polsce, Magdalena Barcz

bar/ zan/