Prezydent podpisał nowelę ustaw o szkolnictwie wyższym i skierował ją do Trybunału Konstytucyjnego

W środę Kancelaria Prezydenta RP podała, że prezydent Andrzej Duda podjął decyzję o podpisaniu ustawy budżetowej na rok 2024, ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024 r.; ustawy o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a jednocześnie zdecydował o skierowaniu tych ustaw w trybie kontroli następczej do Trybunału Konstytucyjnego, celem zbadania ich zgodności z Konstytucją.

"Z uwagi na wątpliwości związane z prawidłowością procedury uchwalenia ww. ustaw tj. brakiem możliwości udziału w pracach Sejmu nad tymi ustawami przez posłów Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika, Prezydent zdecydował o skierowaniu powyższych ustaw, w trybie kontroli następczej do Trybunału Konstytucyjnego, celem zbadania ich zgodności z Konstytucją" - wskazano w komunikacie Kancelarii Prezydenta RP.

Nowela ustaw o szkolnictwie wyższym dotyczy dwóch ustaw: Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Projekt noweli przygotował minister nauki.

Studia doktoranckie były formą kształcenia doktorantów realizowaną do czasu reformy systemu szkolnictwa wyższego i nauki wprowadzonej ustawą z dnia 20 lipca 2018 roku Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Ustawa ta wprowadziła nową formę kształcenia: szkoły doktorskie. Rozpoczęły one działalność 1 października 2019 roku. Natomiast studia doktoranckie mogły być już tylko kontynuowane.

Pierwotnie termin zakończenia prowadzenia studiów doktoranckich został określony na 31 grudnia 2023 r. Następnie, w lipcu 2023 r. termin ten został wydłużony do końca 2024 r. Chodziło o umożliwienie ukończenia przygotowywania rozpraw doktorskich, a następnie uzyskania stopnia doktora, na przykład tym doktorantom, którzy w wyniku pandemii napotkali trudności w prowadzeniu badań naukowych.

Nowela rozszerza zakres zmian o te przepisy, których dalsze obowiązywanie było niezbędne dla dalszego prowadzenia studiów doktoranckich w wyznaczonym, nowym terminie. Chodzi o to, aby do uczestników studiów doktoranckich w 2024 r. zastosować – oprócz aktualnych – także wybrane, wcześniej obowiązujące przepisy, bo niektóre z nich wygasły 31 grudnia 2023 r.

Ustawa nakłada też obowiązek wprowadzenia przez rektorów uczelni, dyrektorów instytutów PAN, dyrektorów instytutów badawczych oraz dyrektorów międzynarodowych instytutów naukowych danych uczestników studiów doktoranckich do Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on.

Do studiów doktoranckich prowadzonych w 2024 r. mają też od teraz zastosowanie przepisy dotyczące m.in. objęcia doktorantów powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym, realizowanym i finansowanym na zasadach dotychczasowych; objęcia doktorantów ubezpieczeniem z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach; możliwości tworzenia samorządu doktorantów także przez uczestników studiów doktoranckich; rozumienia pod pojęciem „szkół doktorskich” również „studiów doktoranckich” we wskazanych ustawach, w których jest mowa o szkołach doktorskich.

Poza tym, dzięki zmianom cudzoziemcy mogą otrzymywać zaświadczenia o uczestnictwie w studiach doktoranckich, niezbędne do przedłużenia wizy.

Nowela wprowadza też zapis w Prawie o szkolnictwie wyższym i nauce, który określa, że w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów prawa przez pierwszego rektora nowo utworzonej uczelni publicznej minister może odwołać tego rektora. A na czas do końca okresu, na który został powołany dotychczasowy rektor, minister powołuje nowego rektora.

Wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego Maciej Gdula wyjaśniał podczas sejmowej debaty, że ów zapis wypełnia lukę prawną. Przypomniał, że obowiązująca ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce reguluje kwestie odpowiedzialności rektorów, kiedy istnieją ciała kolegialne, które ich powołują.

„Minister zwraca się do ciała kolegialnego o odwołanie rektora, który łamie przepisy, bo istnieje ciało, które powołało takiego rektora. Nie ma takiego ciała kolegialnego w przypadku pierwszego rektora, bo powołuje go minister. Więc to minister musi mieć w tym przypadku prawo do kontroli takiego rektora. Inaczej powstaje luka prawna, pozwalająca na bezkarność” – tłumaczył.

Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących studiów doktoranckich, które wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2024 r.

Nauka w Polsce, Anna Bugajska

abu/ bar/ agt/