Naszyjnik z karneolu i ze złota - pierwsze tego typu znalezisko datowane na okres wczesnego żelaza (XI-IX w. p.n.e.) odkryte na terenie osady na Zakaukaziu i piętnaście innych zabytków z tego kruszcu odkryli polscy archeolodzy w Metsamor k. Erewania w Armenii.
Badacze z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (IA UW) i Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW (CAŚ UW) odkryli złote przedmioty zarówno na terenie starożytnego osiedla, jak i cmentarzyska.
"Najcenniejszy z nich to naszyjnik z karneolu i złota. Jego właściciel porzucił go zapewne z czasie najazdu urartyjskiego króla Argiszti I w VIII w. p.n.e." - poinformował PAP kierownik badań, dr hab. Krzysztof Jakubiak z IA UW, który właśnie kończy tegoroczny sezon badań.
Podczas wykopalisk przeprowadzonych w poprzednich sezonach archeolodzy natknęli się na liczne warstwy spalenizny i popiołu oraz szczątki kobiety z rozłupaną czaszką, które również potwierdzają przypuszczenia na temat krwawego najazdu. Argiszti I był królem Urartu, czyli biblijnego królestwa Ararat, zajmującego obszar Wyżyny Armeńskiej. Za jego panowania granice państwa poszerzyły się o Zakaukazie, właśnie o rejon dzisiejszego Erewania, gdzie znajduje się Metsamor.
Dużo zabytków wykonanych ze złota archeolodzy znaleźli w tym roku na cmentarzysku wewnątrz obszernej komory grobowej. Zdaniem badaczy była wykorzystywana na przestrzeni setek lat - od środkowej epoki brązu do wczesnej epoki żelaza (od ok. XXIV w. p.n.e. do IX w. p.n.e. Wśród przedmiotów były złote zawieszki w kształcie półksiężyca oraz złote paciorki, które niegdyś tworzyły kilka naszyjników. W komorze grobowej znajdowały się też wykonane z brązu elementy uprzęży końskiej i prawie tysiąc paciorków z karneolu.
W tym roku archeolodzy odsłonili też fragment dużej, prostokątnej w planie budowli wzniesionej z kamiennych bloków. Według wstępnej oceny badaczy powstała tuż po upadku królestwa Urartu, zatem po VI w. p.n.e. Wówczas tereny Armenii znalazły się pod panowaniem perskiej dynastii Achemenidów. Archeolodzy nie są w stanie wyjaśnić na razie, w jakim celu powstała ta konstrukcja.
„Niewątpliwie była to budowla monumentalna, której długość oceniamy na około 30 metrów. Jak do tej pory jest to największy budynek uchwycony podczas prac wykopaliskowych (w Metsamor - przyp. PAP)” – zaznacza dr hab. Jakubiak.
Metsamor jest jednym z najbardziej znanych stanowisk archeologicznych w okolicach Erewania o statusie rezerwatu archeologicznego. W okresie świetności od IV do II tysiąclecia p.n.e. osada zajmowała ponad 10 hektarów i była otoczona przez mury cyklopie. We wczesnym okresie żelaza od XI do IX wieku Metsamor rozrosło się do prawie 100 hektarów. W centralnej części znajdowała się twierdza, wewnątrz której znajdowały się liczne kompleksy świątynne. W tym czasie było to jedno z najważniejszych centrów kulturowych i politycznych w dolinie Araksu. Od VIII wieku p.n.e. Metsamor weszło w skład królestwa Uraratu – biblijnego królestwa Ararat.
Polacy prowadzą tam wykopaliska od 2013 r. na mocy umowy, jaką podpisał dyrektor IA UW - w porozumieniu z kierownictwem CAŚ UW - z Instytutem Archeologii Akademii Nauk Armenii oraz Ministerstwem Kultury Armenii.
PAP - Nauka w Polsce
szz/ agt/
