Takie badania prowadzi m.in. Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej, który jest jednym z najlepszych ośrodków w Polsce - uważa prof. Agnieszka Chacińska, której prace ukierunkowane są na poznanie budowy mitochondriów, czyli tzw. elektrowni w naszych komórkach.

Badaczom zrekrutowanym w otwartych konkursach instytut ten daje nie tylko przestrzeń, sprzęt, ale i absolutną wolność naukową. To tu rozwijana jest słynna hodowla ryby danio pręgowanego – zwierzęcego modelu do badań laboratoryjnych.

W akwariach ulokowanych na najniższych poziomach instytutu pływają tysiące kolorowych ryb w różnych stadiach rozwoju. Danio pręgowane mogą się przyczynić do wynalezienia lekarstw na choroby neurodegeneracyjne, schorzenia serca czy nowotwory. Zarodek danio pręgowanego przez pierwsze dni życia jest praktycznie przezroczysty - naukowcy mogą zobaczyć poszczególne komórki ciała ryby i obserwować procesy w nich zachodzące. Ryba ma 90 proc. genów podobnych do genów człowieka. Mutacje genów znalezione lub wywołane u danio mogą stać się pomocne przy rozwiązaniu zagadek chorób genetycznych człowieka.

Instytut posiada nie tylko hodowlę ryb, ale i znakomity sprzęt do analiz biochemicznych oraz biologii komórki, taki jak mikroskopy fluorescencyjne. Jak zauważa prof. Chacińska, poważną bolączka polskich instytucji naukowych jest niejasna perspektywa długoterminowego finansowania tego typu instrumentarium. Trudno o utrzymanie wyposażenia i stanowisk pracy dla wysokiej klasy specjalistów. Jednostka naukowa musi się liczyć z tym, że może nie dostać pieniędzy na te - oraz inne cele, takie jak ekspertyzy serwisowanie i uaktualnianie oprogramowania sprzętu.

Uczeni prowadzą ambitne projekty, których owoce będą widoczne za wiele lat. Większość tych projektów to tzw. nauka podstawowa, której celem jest poznanie odpowiedzi na ważne i ciekawe pytania biologiczne.

Poza rybą, modele badawcze stanowią też m.in. drożdże, komórki człowieka oraz robak Caenorhabditis elegans. W świecie nauki ten organizm robi furorę jako model do badania biologii rozwoju oraz starzenia się. Cykl życiowy robaka wynosi ok. 20 dni. W porównaniu z żyjącymi 1-2 lata myszami jest to bardzo wygodny model badawczy - dzięki niemu procesy starzenia się można śledzić w rozsądnym przedziale czasowym. Prace z wykorzystaniem tego robaka pozwoliły na odkrycie genów odpowiedzialnych za starzenie, których defekt prowadzi do wydłużenia życia.

"Cykl życiowy można wydłużać, modyfikując różne procesy metaboliczne. Jest to intrygujące, ale nie chodzi przecież o to, żeby wydłużać życie za wszelką cenę, i w ten sposób drastycznie zwiększać prawdopodobieństwo demencji i chorób neurodegeneracyjnych. Optymalnym celem jest wydłużanie życia wysokiej jakości, czyli życia w dobrym zdrowiu i pełnej sprawności umysłowej" - przekonuje rozmówczyni PAP.

Prof. Chacińska podkreśla też zagrożenia stojące przed rozwiniętymi społeczeństwami.

Statystyki w przypadku Alzheimera i innych demencji są tragiczne, choroba grozi aż 30 proc. z nas, żyjących w rozwiniętych społeczeństwach o wydłużającej się średniej życia. Skala problemu jest gigantyczna i ciągle wzrasta. Na te choroby ciągle nie ma skutecznego lekarstwa, dlatego tak ważne są prace uczonych, bez których nie ma szans opracowania skutecznych terapii. W tej chwili w naszych rękach pozostaje właściwy wybór trybu życia, zdrowszej dietą i większej aktywności sportowej i intelektualnej.

PAP - Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk (Olszewska)

zan/