Archeologia na żywo i online – naukowcy podsumowali projekt

Archeolodzy z Instytutu Archeologii i Etnologii Uniwersytetu Gdańskiego (IAiE UG) pojawili się po raz pierwszy w Nowym Monasterzysku (woj. warmińsko-mazurskie) w 2014 roku. Przeprowadzili wtedy badania archeologiczne na terenie historycznego cmentarza ewangelickiego i kościoła, który pod koniec XVIII wieku został rozebrany. Celem było rozpoznanie i uporządkowanie nekropoli i krypty rodu von Belau.

„Nasze badania spotkały się z olbrzymim zainteresowaniem lokalnej społeczności, chociaż obecni mieszkańcy nie są potomkami dawnej ludności tej wsi – opowiada PAP Wacław Kulczykowski, kierownik wykopalisk z ramienia IAiE UG. – Prace, które wykonywaliśmy w obecności mieszkańców wsi, władz gminnych, a zwłaszcza uczniów z okolicznych szkół, pomagały nam unaocznić, że dziedzictwem jest wszystko, co zastaliśmy w miejscu zamieszkania i naszym zadaniem jest je poznawać oraz zachowywać dla następnych pokoleń. Na tym polega społeczna i edukacyjna rola archeologa - archeologa, który nie może zamykać się za płotem” – dodaje. Zdaniem Kulczykowskiego, zespołowi archeologów pracujących w Nowym Monasterzysku udało się odegrać szczególną rolę w budowaniu więzi mieszkańców z dziedzictwem historycznym.

Osią zrealizowanego projektu były badania przeprowadzone w sierpniu i wrześniu zeszłego roku na terenie historycznego cmentarza ewangelickiego w Nowym Monasterzysku – kontynuacja prac rozpoczętych w roku 2014. Prace były prowadzone pod opieką merytoryczną prof. Lecha Czerniaka, z inicjatywy Stowarzyszenia Mieszkańców i Przyjaciół Wsi Nowe Monasterzysko na podstawie porozumienia między Wydziałem Historycznym Uniwersytetu Gdańskiego a Urzędem Miasta i Gminy Młynary. Badania były finansowane całkowicie z budżetu Urzędu Miasta i Gminy Młynary, natomiast działania popularyzatorskie - dzięki środkom z konkursu popularyzatorskiego eNgage (w ramach projektu SKILLS), który zorganizowała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej.

Archeolodzy poszukiwali zdewastowanej po II wojnie światowej krypty i fundamentów kościoła ewangelickiego. Dzięki pracom wykopaliskowym możliwe było rozpoznanie stanu krypty i zapobieżenie jej dalszemu niszczeniu, poprzez wykonanie niezbędnych prac zabezpieczających. Ponadto na terenie całego cmentarza naukowcy przeprowadzili prace porządkowe oraz inwentaryzacyjne.

„W efekcie naszych dwuletnich prac na cmentarzu udało się m.in. całkowicie oczyścić dwie historyczne krypty pochodzące z XVI-XVIII w., które po wojnie zostały kompletnie zdewastowane i zaśmiecone. Ponadto zlokalizowaliśmy fundament kościoła ewangelickiego, który został zbudowany w 1599 r. i wokół którego założony został cmentarz” – mówi Kulczykowski.

W planach jest odnowa cmentarza oraz umieszczenie tablicy informacyjnej na temat tego miejsca. Być może powstanie też swojego rodzaju izba pamięci – archiwum, gdzie przechowywane będą zabytki i fotografie dokumentujące przeszłość wsi, w tym dawnego cmentarza i kościoła.

Nie mniej istotnym aspektem badań była ich jednoczesna popularyzacja. „Przedsięwzięcie ma za zadanie stworzyć możliwość uczestniczenia w pracach archeologa na terenie wykopalisk - zarówno w sposób bezpośredni, poprzez udział w zajęciach na stanowisku, a także pośredni, z wykorzystaniem Internetu” – zaznacza Kulczykowski.

Jak wyjaśniają badacze, podstawowym celem było pokazanie specyfiki pracy archeologa w miejscu wykopalisk oraz wyjaśnienie znaczenia prac archeologicznych dla ratowania zabytków kultury. Dodatkowym celem było kreowanie pozytywnego wizerunku naukowca i ukazanie zawodu archeologa jako atrakcyjnej ścieżki rozwoju zawodowego dla młodzieży. Dlatego inicjatorzy akcji zdecydowali się sięgnąć po szerokie spektrum nowych mediów – stworzyli specjalną aplikację na urządzenia mobilne, za pomocą której można było śledzić wirtualny dziennik wykopaliskowy i obraz z kamer IP zainstalowanych na stanowisku archeologicznym. Powstała też strona internetowa, gdzie znalazły się różnorodne informacje o stanowisku, a także specjalna przygotowana w ramach projektu gra sieciowa.

„Wielkim sukcesem okazała się nasza internetowa gra komputerowa >>Excavate!<<, w której można wcielić się w archeologa prowadzącego badania na cmentarzu w Nowym Monasterzysku. Gra jest ogólnodostępna, całkowicie darmowa i powstała w dwóch językach - polskim oraz angielskim. O sukcesie gry świadczyć mogą liczby: w pierwszy tydzień od jej publikacji zagrało w nią 200 tys. osób z całego świata. Obecnie liczba ta zwiększyła się do ponad 700 tys. osób!” – nie kryje zadowolenia Kulczykowski. Jak zaznacza archeolog, ogromne znaczenie miał fakt, że w grze zostały umieszczone odnośniki do strony internetowej projektu wykopaliskowego. Dzięki temu gracze mieli świadomość, że badania archeologiczne w Nowym Monasterzysku to nie jest jedynie wirtualna rzeczywistość, a realne przedsięwzięcie.

„Na stanowisku organizowaliśmy spotkania z młodzieżą szkolną i lokalną społecznością. Wprowadzaliśmy uczestników w historię wsi oraz cmentarza, historię badań na tym stanowisku oraz dotychczasowe wyniki, a także wyjaśnialiśmy im potrzeby prowadzenia badań ratunkowych, kwestie etyczne związane z charakterem stanowiska i specyfikę pracy na cmentarzu” – mówi Kulczykowski.

Po zakończeniu badań, które odbyły się w sierpniu i wrześniu, naukowcy zorganizowali „Archeologiczny Pub Naukowy”, czyli spotkanie o charakterze popularnonaukowym, otwarte dla wszystkich zainteresowanych, w trakcie którego przedstawili wyniki swoich prac oraz podsumowali projekt. Jak nazwa wskazuje, spotkanie odbyło się w pubie, gdzie w luźnym i niezobowiązującym tonie badacze zachęcali do dyskusji i swobodnej rozmowy z archeologiem. W spotkaniu wzięło udział ponad 60 osób.

„Podobnych, zapomnianych miejsc w dawnych Prusach Wschodnich, jest na mapie woj. warmińsko-mazurskiego więcej. Staramy się nawiązać współpracę z władzami wojewódzkimi, samorządami oraz fundacjami, które byłyby zainteresowane ratowaniem tego rodzaju stanowisk. Zachęcamy do kontaktu!” – kończy Kulczykowski.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ mrt/