Polscy archeolodzy powrócili z irackiego Kurdystanu

Teren Kurdystanu należy do tzw. Żyznego Półksiężyca, terytorium, gdzie przed ponad 10 tys. lat temu człowiek dokonał udomowienia roślin i zwierząt. Interesująca badaczy równina, bogata w żyzne gleby, zasiedlana była począwszy od neolitu. Przyznana poznańskim naukowcom koncesja obejmuje teren o powierzchni ok. 3000 km kw., leżący po wschodniej i zachodniej stronie rzeki Wielki Zabu. Z koncesją Polaków sąsiadują ekipy z Niemiec, Włoch i USA. Teren, na którym pracuje polska misja, był praktycznie nieznany. Jedynym źródłem informacji jest iracka publikacja sprzed ponad 40 lat, która - jak się okazało - odnotowuje tylko niewielką część istniejących zabytków.

W tym roku w poszukiwaniu stanowisk archeologicznych poznańscy naukowcy sprawdzili teren około 400 km kw.

„Zamknęliśmy prace w zachodniej części koncesji, na terenie prowincji Duhok – relacjonuje prof. Rafał Koliński, kierownik ekspedycji. – Nasze działania przebiegały dwutorowo – poszukiwaliśmy stanowisk archeologicznych wśród obecnych pól uprawnych, jak również śladów pradziejowej działalności człowieka w licznych jaskiniach otwierających się w południowych stokach masywu gór akrańskich.

Według dotychczasowych szacunków lokalnej służby starożytności w tym rejonie miało znajdować się 37 jaskiń. Działania rozpoznawcze poznaniaków zweryfikowały to ustalenie – okazało się, że jest ich trzykrotnie więcej. Niestety z uwagi na to, że większość z nich jest do dziś wykorzystywana w charakterze schronisk dla bydła i owiec, w większości nie udało się dostrzec materiału zabytkowego, ukrytego pod grubą warstwę odchodów i siana.

"Jesteśmy przekonani, że jaskinie były użytkowane nieprzerwanie od tysiącleci. W kilkudziesięciu przypadkach znaleźliśmy na to dowody: na stoku poniżej wejścia natknęliśmy się na narzędzia krzemienne i kamienne, fragmenty naczyń ceramicznych" – wylicza prof. Koliński i zaznacza, że kilkadziesiąt kilometrów dalej znajduje się słynna jaskinia Szanidar, w której odkryto zbiorowy pochówek neandertalczyków.

Najciekawszym zabytkiem odkrytym przy jednej z jaskiń jest srebrna drachma króla partyjskiego Osroesa II, który rządził tylko przez rok ok. 190 r. n.e. Jej rewers jest mocno wytarty, ale awers z wizerunkiem władcy zachował się wyraźnie – identyfikacja jest możliwa dzięki koronie, która u każdego z władców tej dynastii nieznacznie, ale jednak, różniła się detalami wykonania. Osroes II rządził obecnymi terenami Kurdystanu i zachodniego Iranu. Moneta pochodzi z mennicy w mieście Hamadan w zachodniej Persji.

Prof. Koliński zwraca uwagę na duży potencjał badawczy odkrytych w części jaskiń speleotemów, czyli nacieków skalnych. Z uwagi na to, że w ich wnętrzu uwięzione są m.in. pyłki roślinne pochodzące sprzed setek, a może tysięcy lat, tego typu osady mogą nadawać się do prześledzenia zmian klimatycznych regionu i rekonstrukcji dawnego środowiska przyrodniczego, w którym przyszło mieszkać ludziom.

Archeolodzy przeprowadzili też w tym roku intensywne badania powierzchniowe (polegające na systematyczny poszukiwaniu zabytków na powierzchni) wzdłuż doliny rzeki Zab. Zaskoczeniem było odkrycie zaledwie dwóch stanowisk z okresu neolitu i chalkolitu, czyli sprzed ok. 7 tys. lat. Większość pochodziła z I tysiąclecia p.n.e. – były to głównie osady, po których zachowały się fragmenty rozbitych naczyń ceramicznych, kamiennych tłuczków, żaren.

Teren irackiego Kurdystanu był niedostępny dla naukowców od 1974 do 2005 roku z powodu niestabilnej w regionie sytuacji politycznej. Dopiero powstanie autonomicznego regionu Kurdystanu przyczyniło się do poprawy bezpieczeństwa i normalizacji sytuacji wewnętrznej. Dzięki temu znów możliwe jest prowadzenie tam archeologicznych badań naukowych. Polacy zakończą swój projekt w 2018 roku. Prace są finansowane ze środków Narodowego Centrum Nauki.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/