Znaleziska dokonano na dziedzińcu skalnego grobowca ważnego faraońskiego urzędnika - Horhotepa na nekropolii Asasif sąsiadującej ze słynną świątynią Hatszepsut w Deir el – Bahari. Zmarły żył w czasach panowania faraonów Amenemhata I i Senusereta I z XII dynastii.

„To pierwszy znany depozyt zabytków tego typu znany z okresu Średniego Państwa (2055 – 1773 lat p.n.e.). W obrębie fragmentarycznie zachowanych ścian wzniesionych z suszonych cegieł mułowych odkryliśmy fragment wapiennego ołtarza, na którym składano ofiary i przy którym się modlono. Tutaj też spoczywało kilkadziesiąt roztrzaskanych naczyń ceramicznych, w których rodzina zmarłego przynosiła dary dla zmarłego” – wyjaśnia PAP Patryk Chudzik, kierownik badań.

Odkryć udało się dokonać pomimo wcześniej prowadzonych wykopalisk na tym terenie przez dwie ekspedycje - francuską w połowie XIX wieku oraz amerykańską w latach 20. XX wieku prowadzoną przez Herberta Winlocka z Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.

Kaplica znajdowała się na terenie dziedzińca otoczonego murem wykonanym z cegły mułowej oraz kamieni, kilka metrów powyżej wejścia na teren kompleksu grobowego. Sam grobowiec został wyrabowany już w starożytności. Tym większym zaskoczeniem było odkrycie ofiar składanych już po pogrzebie przez bliskich Horhotepa.

Jak wyjaśnia Patryk Chudzik, na terenie nekropoli tebańskiej jest to trzeci przykład takiej budowli. Jednak w obrębie dwóch poprzednich nie udało się odkryć przedmiotów w niej wykorzystywanych, czyli właśnie darów grobowych czy ołtarza. Co ciekawe, budowla nigdy nie została ukończona, o czym świadczą cegły ułożone na stoku kilka metrów poniżej zachowanych murów, które miały posłużyć do budowy kaplicy. Ponadto archeolodzy znaleźli przy północnej ścianie budowli drewniany kołek, służący do wytyczenia linii prostej. Zapewne pozostawili go starożytni budowniczowie.

„Nasze prace pokazują, jak bardzo pragmatyczni byli starożytni Egipcjanie. Przynosili i składali dary oraz modlili się w nieukończonej budowli, w dodatku w towarzystwie materiału budowlanego. Nie jest to odosobniony przypadek. Na nekropoli tebańskiej można wskazać więcej takich działań, np. dziedziniec sąsiedniego grobowca MMA 512 nigdy nie został ukończony, a do pochówku doszło” - wyjaśnia Chudzik.

W czasie prac wewnątrz dziedzińca, archeolodzy natknęli się niespodziewanie na niewielki otwór w skale usytuowany około 15 metrów poniżej fasady grobowca przy zachodniej ścianie dziedzińca.

„Okazało się, że natrafiliśmy na grobowiec tzw. towarzyszący, w którym pochowany był prawdopodobnie jeden z bliskich współpracowników Horhotepa. Zgodnie z praktykami urzędnicy niższego szczebla chowani byli w obrębie kompleksów grobowych dostojników, których byli bezpośrednimi podwładnymi za życia” –opowiada Chudzik.

W gruzie wypełniającym szyb archeolodzy znaleźli szereg interesujących przedmiotów. Wśród nich były figurki uszebti – zastępujące zmarłego w pracy w zaświatach - te zabytki są jednak związane z ponownym, późniejszym wykorzystaniem tego grobowca, fragmenty naczyń glinianych, kości ludzkie, bandaże oraz krzemienny młot, którym prawdopodobnie wykuty został ten grobowiec.

„Nasze nowe odkrycia dostarczają wielu informacji na temat rozplanowania prywatnych kompleksów grobowych w okresie Średniego Państwa. Ponadto zwiększyła się nasza wiedza na temat kultu przodków, jaki odprawiany był po śmierci właściciela grobu przez wiele lat przez rodzinę, przyjaciół lub innych wiernych” – kończy Chudzik.

Prace prowadzone były od grudnia 2013 r. do lutego 2014 r. w ramach koncesji uzyskanej przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/