Stanowisko archeologiczne Akrai (lub Acrae) jest położone po zachodniej stronie współczesnego miasteczka Palazzolo Acreide. Pierwsza osada założona przez plemię Sykulów powstała tutaj około XII wieku p.n.e. Później, około 663/664 roku p.n.e. pojawili się Grecy, którzy założyli kolonię nazwaną właśnie Akrai. Osada była położona w miejscu strategicznym, na jednym ze wzgórz Monte Iblei, między dwoma dolinami rzek: Anapo i Tellaro. Ze względu na strategiczne usytuowanie miasto strzegło dostępu do Syrakuzy, a co za tym idzie pełniło ważną rolę polityczną i handlową.

 Badania geofizyczne, fot. J. Kaniszewski.

Po podboju Sycylii w 241 roku p.n.e., i po ustanowieniu Sycylii pierwszą prowincją rzymską w 227 roku p.n.e., Akrai określane jest w źródłach jako "civitas stipendaria", czyli miasto zobligowane do płacenia trybutów Rzymowi. Jednakże informacje o tym mieście w okresie panowania Rzymian na Sycylii są szczątkowe - opowiada dr Roksana Chowaniec.

Wiadomo, że w tym okresie istniała rzymska droga wiodąca zapewne wzdłuż miasta - między bramą wschodnią, wychodzącą w stronę Syrakuz, a zachodnią, skierowaną ku miasta Selinunt.

W późnym antyku Akrai było jednym z ważniejszych, po Syrakuzach, centrów chrześcijaństwa we wschodniej Sycylii, co znajduje odzwierciedlenie w licznych nekropolach.


 Pomiary teodolitem laserowym, fot. M. Bogacki.

Pierwszy sezon polskiej aktywności na stanowisku miał charakter rozpoznawczy, dlatego nie prowadzono wykopalisk. Z pomocą total station (tachimetru elektronicznego) wykonano precyzyjne pomiary geodezyjne, dzięki którym zlokalizowano na mapie pozostałości architektoniczne na terenie miasta, w tym: doryckiej świątyni Afrodyty, greckiego teatru przebudowanego przez Rzymian, buleuterionu, fragmentów agory, kamieniołomów z katakumbami.

Archeolodzy wykonali dodatkowe pomiary na dwóch pobliskich, związanych z Akrai stanowiskach: Templi Ferali i Santonii. Obraz miasta stał się jeszcze dokładniejszy dzięki wykonaniu planu warstwicowego z wykorzystaniem odbiornika geodezyjnego GPS RTK.

Po zakończeniu pierwszego etapu badań zostały wykonane pierwsze modele numeryczne terenu i trójwymiarowe modele pierwszych obiektów archeologicznych.

Nie ograniczono się tylko do dokładnego mapowania stanowiska. Archeolodzy postanowili zajrzeć pod ziemię dzięki zastosowaniu aparatury do pomiarów geomagnetycznych. Zajął się nimi prof. Krzysztof Misiewicz.

  Widok ze stanowiska na Etnę, fot. J. Kaniszewski.

Poza tym, archeolodzy spojrzeli na starożytne miasto z szerszej perspektywy - Miron Bogacki wykonał i opracował dokumentację fotograficzną zrealizowaną z pomocą latawca. Metoda ta doskonale sprawdziła się również na innych stanowiskach archeologicznych badanych przez Polaków, m. in. w Ptolemais w Libii czy w Starej Dongolii w Sudanie.

Wokół stanowiska archeolodzy przeprowadzili wstępne badania powierzchniowe, polegające na poszukiwaniu na powierzchni ziemi uprawnej szczątków ceramiki i innych obiektów zabytkowych.

Badania będą kontynuowane w przyszłym roku.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

agt/bsz