W sobotę w Sali Senatu UW w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody im. Benedykta Polaka. To wyróżnienie przyznawane polskim obywatelom za "wybitne osiągnięcia eksploracyjne na ziemi, w morzu, w powietrzu i w kosmosie" oraz cudzoziemcom za "propagowanie polskich tematów badawczych i współpracę z naszymi naukowcami".

W tegorocznej 8. edycji członkowie kapituły nagrody wyłonili trzech laureatów. Nagrodę główną, która przyznawana jest osobom posiadającym polskie obywatelstwo, otrzymała dr hab. Joanna Bocheńska, specjalistka w zakresie tematyki kurdyjskiej oraz prof. Janusz T. Pawęska, wirusolog, organizator międzynarodowych wypraw badawczych do Afryki.

Dr hab. Joanna Bocheńska z Uniwersytetu Jagiellońskiego współpracuje z licznymi organizacjami i naukowcami z Bliskiego Wschodu. Jej dokonania, wiedza i biegłość językowa jest doceniana w kurdyjskim i kurdologicznym środowisku naukowym. W języku kurdyjskim określana jest jako mamosta, co znaczy "mistrz", "nauczyciel".

Prof. Janusz T. Pawęska jest kierownikiem w Narodowym Instytucie Chorób Zakaźnych Afryki Południowej. Opublikował ważne prace badawcze dotyczące poszukiwania rezerwuarów filowirusów. Odkrył nowego arenawirusa, wywołującego gorączkę krwotoczną. Naukowiec odpowiadał również za bezpieczne funkcjonowanie jedynego na kontynencie afrykańskim laboratorium czwartej klasy bezpieczeństwa. Miał też wpływ na rozwój badań epidemiologicznych, ekologicznych, immunologicznych i molekularnych zakażeń wywołanych przez wirusy.

Nagroda główna przyznawana cudzoziemcom została wręczona brytyjskiemu astronomowi prof. Janowi Charlesowi Żarneckiemu, który był jednym z sześciu naukowców odpowiedzialnych za prowadzenie misji bezzałogowej "Huygens Surface Science Probe" na Tytan, czyli księżyc krążący wokół Saturna. Była to jedna z najdalszych przeprowadzonych do tej pory misji kosmicznych. W trakcie przygotowań do niej prof. Żarnecki współpracował z badaczami z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk.

List do uczestników uroczystości wystosował prezydent Andrzej Duda. "Serdecznie gratuluję znakomitym ludziom nauki uhonorowanym w tym roku Nagrodą im. Benedykta Polaka. Składam wyrazy uznania pani dr hab. Joannie Bocheńskiej, adiunktowi w Instytucie Orientalistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest pani wybitną badaczką i propagatorką kultury Kurdów. Uczoną, której pasja badawcza i humanistyczna wrażliwość znajdują także odzwierciedlenie w pani wspaniałych fotografiach" - wskazał prezydent.

Winszował także prof. Januszowi Pawęsce, "reprezentującemu dziedzinę nauki, o doniosłości której przekonaliśmy się wszyscy na przestrzeni ostatnich dwóch lat". "Pan profesor jest wirusologiem specjalizującym się w badaniach groźnych dla człowieka patogenów odzwierzęcych. Prowadzi badania w Republice Południowej Afryki, a jego bogaty dorobek naukowy zapewnił mu renomę wśród czołowych mikrobiologów i specjalistów z zakresu zdrowia publicznego na całym świecie" - podkreślił.

"O przyjęcie uroczystych gratulacji proszę również brytyjskiego uczonego polskiego pochodzenia pana prof. Jana Charlesa Żarneckiego, astronoma, eksperta w dziedzinie zderzeń obiektów w przestrzeni kosmicznej, szczątków krążących na orbitach okołoziemskich oraz kosmicznego pyłu. Pan prof. współtworzył zaawansowane astronomiczne urządzenia badawcze oraz uczestniczył w przygotowaniach do przełomowych misji sond kosmicznych. Jest wieloletnim wiceprezydentem i prezydentem brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego oraz współpracownikiem Centrum Badań Kosmicznych PAN" - zwrócił uwagę prezydent.

Każdemu z nagrodzonych złożył "wyrazy szacunku i wdzięczności za owocną służbę nauce i ludzkości, a także za dobrą sławę, jakiej przysporzyli Polsce".

Obecny na uroczystości wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński ocenił, że Nagroda im. Benedykta Polaka, która została ustanowiona stosunkowo niedawno, jak na tego typu nagrody, "wydaje się bardzo szczególną i osobną, w dobrym znaczeniu tego słowa, a zatem także nagrodą bardzo ważną".

"To jedna z tych nagród, która promuje coś, co jest doceniane, co jest ważne czy, co powinno być doceniane i promowane, a akurat w tym wypadku, nie zawsze jest obecne w kulturze masowej, w kulturze popularnej, a jest szalenie istotne dla wspólnoty, narodu, dla państwa i szerzej nawet, bo te wartości, jakie niesie ta nagroda, są ponadnarodowe czy ponadpaństwowe" - ocenił. "Dobrze, że ona się staje instytucją" - dodał.

Minister kultury przypomniał, że "instytucje, jak to pięknie opisał jeden z noblistów, to są prawidła, które strukturyzują ludzkie interakcje w celu tworzenia, a później oczywiście promowania i dbania o nie, wartości". "Nagroda dodatkowo wskazuje ważność pewnych rzeczy" - podkreślił.

Zwracając się do laureatów powiedział: "te wartości, które państwo niosą przez całe swoje życie często, są ważne dla nas wszystkich, dlatego warto tę instytucję wspierać".

"Mam honor znać prof. Mariusza Ziółkowskiego (wiceprzewodniczący Kapituły Nagrody - przyp. PAP) od wielu lat. I jak tylko przyszedł z tą ideą (...), jak tylko o tym usłyszałem, stwierdziłem, że trzeba to wesprzeć i popierać, dlatego państwo polskie w miarę możliwości i zgodnie ze swoimi obowiązkami tę instytucję wspiera" - zaznaczył szef resortu kultury.

Wicepremier Gliński podziękował przedstawicielom oddziału polskiego The Explorers Club, które było jednym z inicjatorów powołania nagrody, a także przekazał "ukłony i podziękowania laureatom".

"To nie są celebryci, to nie są osoby z pierwszych stron gazet - choć czasem powinny być, ale osoby starannie wybrane przez kapitułę" - zaznaczył szef MKiDN.

Rektor UW prof. Alojzy Z. Nowak powiedział, że Uniwersytet jest miejscem, w którym dąży się do poszukiwania prawdy, gdzie ma miejsce szacunek człowieka do człowieka, gdzie wymienia się różne poglądy, gdzie panuje tolerancja.

"Ten średniowieczny zakonnik Benedykt Polak takie właśnie cechy uosabiał. Poszukiwał miejsc, które były wtedy nieznane, których Europa nie znała, a które były ciekawe z wielu powodów" - mówił prof. Nowak.

W trakcie gali starosta łęczycki Janusz Mielczarek poinformował, że w tym roku w kwietniu udało się otworzyć częściowo zrekonstruowane, zgodnie z realiami XIII w., średniowieczne grodzisko w Tumie pod Łęczycą (Łódzkie). Patron nagrody, czyli zakonnik – franciszkanin Benedykt Polak, który wraz ze swym włoskim konfratrem Giovannim da Pian del Carpine w latach 1245-1247 odbył misję poselską do chana Mongołów, wyruszył z ekspedycją właśnie z Łęczycy.

Mielczarek zaznaczył, że rekonstrukcja wymagała "wielu zabiegów, dużego uporu, determinacji, ale też przyjaciół, osób, które życzliwie, merytorycznie podeszły do tego projektu i dzięki m.in. nim udało się skutecznie zakończyć ten projekt". Wskazał, że jedną z tych osób był wicepremier Gliński. W podziękowaniu za pomoc przy realizacji projektu minister kultury otrzymał statuetkę od Archikolegiaty w Łęczycy.

Uroczystość uświetnił koncert muzyki klasycznej w wykonaniu gitarzysty Mateusza Kowalskiego w towarzystwie kwartetu smyczkowego.

Patronem nagrody jest zakonnik – franciszkanin Benedykt Polak, który wraz ze swym włoskim konfratrem Giovannim da Pian del Carpine w latach 1245-1247 odbył misję poselską do chana Mongołów, który przyjął ich w ówczesnej stolicy Imperium, Karakorum.

Ekspedycja wyruszyła w ostatecznym składzie z Łęczycy, szczodrze wyposażona przez Księcia mazowieckiego Konrada I i innych członków ówczesnej polskiej elity politycznej.

Po powrocie z ponad dwuletniej wyprawy, w trakcie której przejechali konno około 20 tys. kilometrów, wysłannicy przekazali papieżowi i europejskim dworom pierwszy szczegółowy opis części Azji, na 50 lat przed zredagowaniem słynnego dzieła Marco Polo "Opisanie Świata".

Kapitułę nagrody powołali: Oddział Polski The Explorers Club, Gmina Miejska Łęczyca, Powiat Łęczycki, Towarzystwo Naukowe Warszawskie.

Patronat honorowy nad uroczystością objął prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, a nagrody finansowe dla laureatów ufundowało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ mmu/