Wiosną 2021 r. ruszył nowy program ramowy Horyzont Europa z budżetem wynoszącym ok. 95,5 mld euro na badania i innowacje, w tym na walkę z COVID-19. Na początku br. ogłaszano jeszcze ostatnie konkursy w ramach poprzedniego, 8. program ramowego – Horyzont 2020 (2014-2020) z budżetem ok. 77 mld euro. Polskich naukowców i przedsiębiorców wspiera w pozyskiwaniu środków z tych programów Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE (KPK PB UE), który od listopada 2020 r. znajduje się w strukturach Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Polska pozyskała z Horyzontu 2020 ok. 1,27 proc. jego budżetu. W kwietniu br. minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek mówił, że ambicją Polski jest udział w bieżącym programie ramowym na poziomie ok. 3 proc. jego budżetu.

Dyrektor KPK PB UE Magdalena Bem-Andrzejewska przyznała w rozmowie z PAP, że widoczne jest duże zainteresowanie środkami w ramach Horyzontu Europa.

"Najogólniej rzecz biorąc, można sobie pozwolić na ostrożny optymizm. Eksperci w ramach KPK obserwują spore zainteresowanie. Od początku tego roku przeprowadzili około 11 tysięcy konsultacji w sprawie pozyskania środków z Horyzontu Europa" - przekazała Bem-Andrzejewska. Zaznaczyła, że nie wszyscy zainteresowani środkami konsultują się z KPK, bo wniosków nie składa się za jego pośrednictwem.

Dyrektor poinformowała, że rozpoczęcie programu opóźniło się i wiele z konkursów uruchomiono dopiero u progu lata. Zakładano, że stanie się to kilka miesięcy wcześniej. Bem-Andrzejewska precyzuje, że opóźnienie miało miejsca na szczeblu centralnym UE, chodziło o ostateczne prawne umocowanie programu przez Parlament Europejski.

"To opóźnienie spowodowało, że zasadnicza praca nad wnioskami musi odbywać się w sezonie urlopowo-wakacyjnym. To niefortunny zbieg terminów, miejmy nadzieję, że nie wpłynie negatywnie na liczbę wniosków złożonych przez Polaków" - dodała.

Do tej pory najwięcej środków z programów ramowych otrzymywali w Polsce naukowcy - przedstawiciele uczelni i instytutów badawczych. "Teraz widzimy szczególne zainteresowanie wśród przedsiębiorców, bo w Horyzoncie Europa przygotowano dla nich liczne specjalne instrumenty - ten program ramowy wychodzi im naprzeciw. To jest sytuacja bez precedensu. Tylu możliwości dla biznesu i przedsiębiorstw, ile oferuje obecny program, nie było nigdy" - wskazuje. Ekspertka dodaje, że w wielu konkursach przedstawiciele biznesu mogą składać wnioski sami, bez udziału instytucji naukowych, kluczowe jest jednak, by były to inicjatywy wysokiej jakości, o charakterze "realnie innowacyjnym".

"Mało kto zdaje też sobie sprawę, że konkursy mobilnościowe adresowane są nie tylko do naukowców, ale też przedsiębiorców. Mogą oni np. ubiegać się o granty umożliwiające korzystanie z infrastruktury badawczej. Możliwości jest naprawdę sporo i dotyczą przedsiębiorstw różnego typu – od start-upów po duże firmy" - przekonuje.

Bem-Andrzejewska zapytana o to, czy możliwe będzie pozyskanie z Horyzontu Europa środków na poziomie 3 proc. jego budżetu, wypowiada się ostrożnie. "Chcemy, żeby nasz udział się zwiększył. Musimy jednak pamiętać, że ilość pozyskiwanych środków jest wypadkową wielu czynników. Warto też pamiętać, że nie ubożejemy, jeśli chodzi o pozyskiwanie środków unijnych - Polska pozyskała olbrzymie kwoty chociażby z funduszy strukturalnych" - zwraca uwagę.

"W walce o środki europejskie jest gigantyczna konkurencja, ale coś się w systemie ruszyło. W wielu polskich instytucjach obudziła się ambicja i widać chęć zawalczenia o te środki. Liczę, że przełoży się to na efekty" - dodaje.

Dla szefowej KPK kluczowa jest synergia. "Kraje tzw. starej Europy, którym udało się zwiększyć pozyskiwanie środków z UE uspójniły swój system finansowania z tym unijnym" - wskazuje. Co to oznacza? Jak mówi, w części z tych państw środki krajowe przeznaczane są na wstępny etap badań. Następnie zespoły badawcze mogące się poszczycić już pewnym dorobkiem, wnioskują o środki z programów ramowych z pozycji pewnych osiągnięć w danej dziedzinie. Jak mówi ekspertka, jest to jeden z możliwych kierunków zmian. Ważne, by ograniczyć konkurencję między środkami krajowymi a tymi z programów ramowych - zaznacza. Jak mówi, w Polsce rozpoczęto prace nad uspójnieniem, ale jest to proces, którego efekty nie będą widoczne po roku czy dwóch.

"Oczywiście środki z programów ramowych nie są tak łatwo dostępne, jak te krajowe, bo nie są przeznaczone dla konkretnego kraju, ale dla najlepszych zespołów w skali kontynentu, a nawet poza nim. Warto jednak wyjść poza strefę komfortu i o nie zawalczyć" - zachęca Bem-Andrzejewska.

Jak mówi ekspertka, mnogość instrumentów i możliwości jest w przypadku programów ramowych jednocześnie siłą i wyzwaniem. "Z pewnością każda instytucja zajmująca się nauką i innowacjami znajdzie coś dla siebie" - podkreśla. I zachęca do bezpłatnych konsultacji w KPK, gdzie czeka kilkudziesięciu ekspertów. Można zadać im pytania dotyczące składanych wniosków w ramach konkursów w Horyzoncie Europa, poradzić się w kwestiach prawnych, finansowych czy odnoszących się do własności intelektualnej. KPK prowadzi też liczne seminaria na ten temat – i jak mówi Bem-Andrzejewska – gdy ktoś sygnalizuje taką potrzebę, nierzadko bywają one także szyte na miarę.(PAP)

autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ mir/