Tegoroczne Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki otrzymali Roger Penrose, Reinhard Genzel i Andrea Ghez. Zostali nagrodzeni za odkrycia dotyczące jednego z "najbardziej tajemniczych zjawisk we Wszechświecie", jakim są czarne dziury. Roger Penrose wykazał, że powstawanie czarnych dziur wynika z ogólnej teorii względności Alberta Einsteina. Dokonał tego dzięki opracowanemu przez siebie modelowi matematycznemu.

"Penrose dostał Nobla za tzw. twierdzenie o osobliwościach" - powiedział PAP prof. Paweł Nurowski z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN. Jest ono również nazywane twierdzeniem Hawkinga-Penrose'a. Nurowski przypomina, że pracę nad nim rozpoczął jednak Penrose. Potem dołączył do niego słynny fizyk teoretyczny Stephen Hawking (1942-2018). "Gdyby żył, to pewnie również otrzymałby za to dokonanie Nobla" - dodaje.

W ocenie Nurowskiego Penrose powinien dostać nagrodę Nobla "już dawno, dawno temu i to za kilka różnych rzeczy". Wskazuje m.in. na jego ustalenia dot. kwazikryształów. "Odkrył je zanim dowiedziono ich istnienia w sposób doświadczalny. Środowisko naukowe było oburzone, że Komitet Noblowski nie docenił tego wkładu do nauki" - podkreślił. W 2011 roku za odkrycie kwazikryształów Nobla z chemii otrzymał Izraelczyk Daniel Shechtman.

Jak wyjaśnia prof. Nurowski Penrose dostał Nobla za pokazanie, że immanentną cechą teorii względności jest występowanie osobliwości. "To, że powstają takie obiekty jak czarne dziury nie jest wynikiem tego, że np. rozkład masy był wystarczająco symetryczny, tylko że tak naprawdę osobliwość w czasoprzestrzeni powstanie praktycznie zawsze - bo tak wynika z tej teorii i równań Einsteina" - opowiada.

"Fizycy teoretyczni nie lubią osobliwości, bo powodują one, że teorie się załamują - występują nieskończoności. Pokazanie, że w teorii względności te osobliwości są immanentną cechą samej teorii każe nam sądzić, że teorię należy rozszerzyć o te obszary, gdzie występują osobliwości" - dodał. Oznacza to, że ze względu na występowanie czarnych dziur struktura czasoprzestrzeni jest, jak to określa Nurowski, "niegładka".

Prof. Nurowski poznał noblistę wiele lat temu na Uniwersytecie w Oxfordzie w Wielkiej Brytanii, gdy był jeszcze studentem. "Chciałem z nim porozmawiać, tylko go spotkać. Tymczasem poświęcił mi niemal cały dzień i odpowiadał na moje pytania. Myślałem, że jest to osoba absolutnie niedostępna. Penrose okazał się być bardzo otwarty i ciepły w kontakcie od samego początku" - podkreślił. 

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

szz/ ekr/