Historia i kultura

Naukowcy: wczesnośredniowieczny gród z Beskidu Niskiego potężniejszy, niż uważano

 Grodzisko Walik w Brzezowej, fot Michał Pisz
Grodzisko Walik w Brzezowej, fot Michał Pisz

Jeden z najwyżej położnych grodów wczesnośredniowiecznych w Polsce, znajdujący się w Brzezowej, był potężniejszy, niż do tej pory uważali naukowcy. Położony w Beskidzie Niskim, otoczony był aż trzema, a nie dwoma liniami wałów - ustalili archeolodzy w czasie sierpniowych badań.

Grodzisko Walik w Brzezowej (471,5 m n.p.m.) archeolodzy odkryli blisko 70 lat temu. Cztery dekady temu przeprowadzono wykopaliska, w wyniku których udało się ustalić wiek założenia. Okazało się, że słowiański gród istniał w tym miejscu w IX-X w. n.e. Miał być otoczony dwoma pierścieniami wałów, które do dziś widoczne są nawet do wysokości 3-4 m.

Grodzisko w planie ma kształt nieregularnego czworoboku. W czasie najnowszych, sierpniowych badań terenowych archeolodzy namierzyli trzecią linię umocnień w postaci kolejnego wału.

"Gród w Brzezowej był zatem największą tego typu konstrukcją w regionie w tym czasie" - opowiada PAP Michał Pisz z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego, który był zaangażowany w działania w ramach projektu. Konsultant naukowcy - prof. Michał Parczewski z Instytutu Archeologii w Rzeszowie uważa, że konstrukcja mogła być co prawda jedną z największych w regionie, ale niekoniecznie najważniejszą. Jego zdaniem mogła być ona celowo ulokowana na odludziu, w obawie przed najeźdźcami. Również dziś jest to miejsce rzadko odwiedzane, z dala od głównych dróg.

Naukowcy dopatrzyli się nieznanego wału na zdjęciach lotniczych. W sumie na potrzeby analizy założenia zrobiono prawie tysiąc ukośnych oraz prostopadłych zdjęć lotniczych. Fotografie wykonywano o różnych porach dnia, tak, aby cienie rzucane przez ukształtowanie terenu były widoczne z różnych stron.

Gród nie funkcjonował zbyt długo. Mimo potężnych fortyfikacji w X w. został spalony - archeolodzy odkryli w czasie wcześniejszych wykopalisk ślady po olbrzymim pożarze.

Dzięki tym badaniom udało się na przykład ustalić, że jeden z wałów był częściowo wykonany z drewna lub wikliny oblepionej gliną. Na mapach magnetycznych jest dobrze widoczny, ponieważ uległ spaleniu, a magnetometr lepiej "widzi" przepalone elementy - podkreśla Pisz.

Dlaczego trzeci pierścień umocnień jest widoczny tylko na zdjęciach lotniczych, ale pozostaje niewidoczny dla aparatury magnetycznej? "Najprawdopodobniej był nasypem ziemnym - nie posiadał konstrukcji drewnianych, które w wyniku spalenia stałyby się czytelne dla pomiarów magnetycznych. Innym wytłumaczeniem jest to, że konstrukcja istniała, ale nie została spalona, lub nie zachowała się" - dodaje Pisz.

Do tej pory powierzchnia grodziska szacowana była na ponad 4 ha. Zakładając, że na fotografiach lotniczych widoczna jest trzecia linia wałów, całe założenie mogło mieć nawet 6-10 ha.

Walory obronne miejsca docenili poprzedni mieszkańcy okolicy, ponad 1500 lat temu. W miejscu późniejszego grodziska znajdowała się osada społeczności kultury przeworskiej identyfikowanej z jednym z plemion germańskich.

Tegoroczne badania grodziska polegały na wykorzystaniu spektrum metod nieinwazyjnych (czyli nie ingerujących w zabytek) na niewielką skalę. Wszystkie dane, łącznie z archiwalnymi, zostaną zintegrowane w cyfrowej bazie danych. Teraz naukowcy przeanalizują, które z metod sprawdziły się najlepiej. Kolejnym krokiem będzie rozpoczęcie następnego projektu w wykorzystaniem najlepiej sprawdzającej się metody nieinwazyjnej, ale już na dużą skalę.

PAP - Nauka w Polsce

autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ ekr/ agt/

Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.

Czytaj także

  • Fot. Adobe Stock

    Badania Uniwersytetu Łódzkiego: co trzeci Polak akceptuje wykorzystanie AI w kulturze i sztuce

  • Rys. Stanisław Kontny

    Badanie: barbarzyńscy wojownicy przed walką zażywali środki pobudzające

Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.

newsletter

Zapraszamy do zapisania się do naszego newslettera