Przystosowanie Szerpów do niskiej zawartości tlenu w himalajskim powietrzu od dawna intrygowało fizjologów. Przybysze z nizin przyjeżdżający do Nepalu na trekkingi mogą się zaadaptować do dużych wysokości dzięki zwiększeniu liczby czerwonych krwinek – w związku z tym ich krew staje się gęstsza. Natomiast krew Szerpów jest rzadsza i zawiera mniej hemoglobiny, toteż przenosi mniej tlenu (z drugiej strony rzadsza krew łatwiej przepływa przez naczynia i jej pompowanie w mniejszym stopniu obciąża serce).

Aby wyjaśnić tę zagadkę, zespół prof. Andrew Murraya zorganizował ekspedycję naukową do bazy pod Everestem (Mt Everest Base Camp), gdzie porównano reakcję na wysokość 5300 metrów na poziomem morza 10 badaczy (głównie pochodzenia europejskiego) oraz 15 szczególnie sprawnych fizycznie Szerpów.

Naukowcy pobierali od badanych osób próbki mięśni uda (część badano na miejscu, pozostałe zamrożono i przesłano do uniwersyteckich laboratoriów), mierzono także ich parametry fizjologiczne podczas jazdy na rowerze do ćwiczeń.

Badania biochemiczne świeżej tkanki mięśniowej wykazały, że mięśnie Szerpów znacznie lepiej wykorzystują tlen – ograniczają spalanie tłuszczu, natomiast nasilają wykorzystanie glukozy. Tłuszcz jest bardzo dobrym źródłem energii, jednak jej uzyskanie wymaga więcej tlenu niż w przypadku glukozy - innymi słowy spalając głównie glukozę można uzyskać więcej energii przy tej samej ilości tlenu. Różnica dochodzi do 30 proc.

Jak się okazało, Szerpowie zawdzięczają swoje wyjątkowe przystosowanie do wysokogórskich warunków mutacji genetycznej wpływającej na sposób wykorzystania tłuszczów i glukozy. Znaleziono ją u wszystkich biorących udział w badaniu Szerpów, jednak u badaczy praktycznie nie występowała.

Wśród mieszkańców Nepalu Szerpowie stanowią specyficzną populację. 500 lat temu przybyli z Tybetu, zamieszkanego przez ludzi od co najmniej od 6000 lat. To dość czasu, aby utrwaliły się korzystne dla danych warunków mutacje. Oprócz znakomitego wykorzystania tlenu u Szerpów zaobserwowano także lepszy przepływ przez naczynia włosowate oraz gęstszą ich sieć w tkankach.

Inne niedawne badania wykazały, że niektóre geny pomagające Tybetańczykom przeżyć na dużych wysokościach pochodzą od niedawno odkrytych wymarłych odmian ludzi – na przykład denisowian, choć nie ma na razie dowodów, że jest tak właśnie w przypadku genu „metabolicznego”.(PAP)

pmw/ agt/